نام انگلیسی : SALVINIA MINIMA
خانواده : SALVINIACEAE – سرخس آبیان
بومی : مناطق گرمسیری
سالوینیا در زمره گیاهان شناور آزاد (free floating) محسوب می شود که به بستر آبگیرها متصل نیست بلکه به حالت شناور بر سطح آب ها زیست می کند.سالوینیا دارای تعدادی ساقه های افقی است که در زیر سطح آب واقع می شوند و از هر گره (node ، joint) ساقه هایش یک جفت برگشاخه (frond) شناور ، تخم مرغی شکل ، پُرزدار و سبز رنگ خارج می گردند. در تحت شرایط نرمال بیش از ۳ جوانه جانبی از هر گره سالوینیا توسعه می یابند ولیکن در مواردی که جوانه انتهایی به هر دلیلی آسیب ببیند آنگاه بیش از ۶ جوانه ممکن است برای جبران فعال گردند.
برگشاخه های سالوینیا حاوی پُرزهای ریز (bristly) بر سطح و حواشی می باشند. مجموعه پِرزها شبیه یک تخم مرغ همزن هستند و این موضوع ویژگی پوشش ضد آب را ایجاد می کند. پُرزهای مزبور از ویژگی های خاص گونه “سالوینیا مولِستا” محسوب می گردند. برگشاخه ها بصورت جفت تولید می شوند و دارای یک بخش ریشه مانند در جلو هستند که به داخل آب آویزان است.
سالوینیا در مرحله بلوغ اندکی تغییر شکل می دهد و بسیار انبوه می گردد لذا درهم فشرده و چیندار می شود و شبیه آکوردئون (concertina-like) بنظر می آید.این گیاه از ۱ تا ۴ سانتیمتر طول دارد و دارای انشعابات افقی ساقه است که در زیر سطح آب گسترده میشوند و در هر گره دو برگ شناور (fronds) تولید میکندو سومی ، برگ submersed است که به رشته های قطعات تقسیم میشود.
سالوينيا مینیما در آبهای آرام برکه ها ، دریاچه ها کوچک ، کانال ها و معمولا در آبهای با جریان کم و راکد رشد میکنند. امروزه در آکواریوم ها و استخرهای تزئینی پرورش داده میشود.
فواید و خسارات سالوینیا :
فواید سالوینیا :
- از سالوینیا می توان برای حذف آلودگی های محیطی اکوسیستم های آبی بهره جُست. پژوهش های انجام شده در فیلیپین نشان می دهند که “سالوینیا مولِستا” می تواند فاضلاب های خانگی (blackwater) را که در سیستم دفع آب های مازاد جمع آوری می شوند ، پاکسازی نماید.
- سالوینیا را پس از جمع آوری و خشک کردن بعنوان مالچ استفاده می کنند.
- سالوینیا می تواند در مناطق معتدله برای اهدافی نظیر “آب زدایی” یا “آب کافت” (dewatering) از فضولات دامی و انسانی استفاده گردد زیرا به دماهای پائین و بالا متحمل است.
- نتایج پژوهش های دانشگاه تکزاس نشانداد که عصاره حاصل از “سالوینیا مولِستا” می تواند بدون هیچگونه تهدید برای سلامتی انسان از رشد سلول های سرطانی بکاهد.
- پژوهشگران تاکنون توانسته اند برخی ترکیبات فنلی از جمله مواد شیمیایی زیر را از گیاه سالوینیا استخراج نمایند :
- “متیل بنزوات” (methyl benzoate)
- “هیپو گالیک اسید” (hypogallic acid)
- “کافئیک اسید” (caffeic acid)
- “پایونیفلورین” (paeoniflorin)
- “پیکوروسید” (pikuroside) (5).
خسارات سالوینیا :
ویژگی رشد سریع سالوینیا باعث می گردد که آنرا در برخی نقاط جهان از جمله : استرالیا ، نیوزیلند ، انگلیس و آمریکا جزو علف های هرز مهاجم محسوب دارند. سالوینیا تاکنون از ایالات : تکزاس ، آلاباما ، فلوریدا ، می سی سی پی و جورجیا گزارش شده است. برخی از مهمترین خسارات ناشی از سالوینیا عبارتند از :
- سالوینیا در شرایط مناسب می تواند لایه زیستی به ضخامت ۲۰-۱۰ سانتیمتر و گاهاً تا ۶۰ سانتیمتر در سطح منابع آبی ساکن بوجود آورد و بدینگونه از رسیدن نور خورشید مورد نیاز فرآیند فتوسنتز به گیاهان آبزی بویژه جلبک ها (algae) جلوگیری نماید.
- رشد سریع سالوینیا می تواند باعث انسداد مسیر آبراهه ها گردد.
- توده سالوینیا از اکسیژن محلول در آب ها می کاهد (deoxygenate) زیرا زمانیکه که سالوینیا مُرد و تحت تجزیه قرار گرفت آنگاه میکروارگانیزم های تجزیه کننده تمامی اکسیژن محلول را به مصرف می رسانند.
- لایه زیستی حاصل از رشد سالوینیا می تواند از تبادلات گازی بین اتمسفر و بدنه آب های آرام تحت تهاجم بکاهد و آب ها را به حالت راکد در آورد. این موضوع می تواند به مرگ تمامی گیاهان ، حشرات و ماهی هایی منتهی شود که در زیر توده زیستی به دام افتاده اند.
- توانایی رشد سریع و اِشغال بخش وسیعی از منابع آبی باعث می شود که سالوینیا بعنوان تهدیدی جهت تنوّع زیستی مطرح باشد.
- پوشاندن سطح آب ها توسط سالوینیا ممکن است مانع تشخیص پناهگاه های زمستانه توسط پرندگان مهاجر شود و در چنین تالاب هایی فرود نیایند.
- رشد بیرویه سالوینیا که منجر به راکد شدن آب های انهار آبیاری می شود، می تواند منابع آبی را به مأمنی جهت تکثیر حلزون ها و پشه های ناقل بیماری تبدیل سازد.
- عادت رشد سالوینیا می تواند مشکلاتی را در جهت برخی فعالیت های انسانی نظیر : آبیاری ، قایقرانی ، شکار ، توریسم و شنا بوجود آورد.
- با انسداد مسیر آبراهه ها می تواند باعث افزایش سیلاب ها گردد و بدینگونه زندگی برخی جانوران خشکی پیرامون را به مخاطره اندازد.
- می تواند از حجم آب ذخیره تالاب های کشاورزی (lagoon) بکاهد لذا وسعت مزارع فاریاب پائین دست کاهش می یابد.
- از کیفیت آب های آشامیدنی می کاهد و هزینه تصفیه آب ها را افزایش می دهد.
- رشد گیاه سالوینیا در تالاب های کم عمق می تواند آنها را به باتلاق مبدل سازد.
- با اغوای بچه ها و حیوانات موجب غرق آنان شود.
- باعث صدمه صنایعی می گردد که نیاز به آب صاف و تمیز دارند.
- بعنوان علف هرز شالیزارهای غرقابی مطرح می گردد.
- به مسدود شدن کانال های آبیاری و مجاری آب مولدهای برق آبی می انجامد ولیکن میزان خسارت به شکل کانال ها و ساختار آنها بستگی دارد.
- سالوینیا از ارزش زیبایی (aesthetic value) بدنه آب ها می کاهد بطوریکه باعث تجمّع آشغال، راکد شدن آب ها و تولید بوهای ناخوشایند می شود.
- باعث تزاید برخی بیماریهای انسانی از جمله موارد زیر می شود :
- بیماری “خون کرم زدگی” (filariasis) موسوم به “فیل پائی” (eleohantiasis)
- بیماری “ورم مغزی” (encephalitis)
- بیماری “تب دینگو” (dengue fever)
شرایط مورد نیاز رشد :
برگ ها در آفتاب کامل رشد خوبی دارند و بزرگ و کشیده میشوند و اغلب با بلوغ و پیری از سبز زمردی به قهوه ای تغییر رنگ میدهند. سطح فوقانی برگ شناور هستند و با ردیفهایی یکنواخت از موهای سفید و زبر پوشانده شده اند. از هر ساقه تار مو چهار شاخه ی نازک تولید شده و خیلی سریع تقسیم و گسترده میشوند. این موهای شاخه در واقع سپر دافع آب است.
این گیاه به نور زیادی نیاز دارد و در محدوده نور زیاد – خیلی زیاد رشد مناسبی دارد. سرعت رشد این گیاه بسیار سریع است و سطح استخر را خیلی سریع به طور کامل می پوشاند و نیاز به نگهداری هم ندارد. دمای قابل تحمل این گیاه ۱۸ تا ۲۸ درجه سانتی گراد است و محدوده PH این گیاه ۶٫۵ تا ۸٫۵ است و سختی (GH)قابل تحمل این گیاه ۹ تا ۱۳ dh می باشد و نیازمندی آن به CO2 هم بسیار کم است.
برخی تحقیقات حاکی از اثری سمی این گیاه بر روی دام ها می باشد.
