ازدیاد گیاهان زینتی(گیاه افزایی)
۱-روش جنسی یا زایشی-روش استفاده از بذر
۲-روش غیر جنسی یا رویش
۳- روش ریزازدیادی(تکثیر بوسیله سلول)
۱-روش جنسی(بذر):
از ترکیب دانه گرده (گل نر)و خامه گل(گل ماده)بوجود می آید.
مزایای آن :روشی ارزان است،بذر را به مدت طولانی در شرایط منسب می توان نگهداری نمود،کنترل بیماریهای ویروسی،سازگار بودن با شرایط محیطی،تکثیر پایه های بذری برای درختان
معایب:در برخی گونه ها تفرق صفات پیدا کردن گیاه حاصل از بذر ،دوره نونهالی طولانی تر،ناخالصی بیشتر،یک بذر پس از ۷-۹د سال پس از کشت به میوه می رسد،از دست دادن قوه نامیه
در گلکاری تکثیر بوسیله بذر بیشتر برای گلهای فصلی و سبزیجات کارایی دارد.
۲-روش غیر جنسی:
در باغبانی به منظور حفظ ویژگیهای مطلوب و مورد نظر ،بیشتر تکثیر غیر جنسی صورت می گیرد(درختان و درختچه ها)
تمام گیاهان تولید شده از یک گیاه مادری ،دارای ساختار ژنتیکی مشابه خواهند بود و یک کلون را تشکیل می دهند
کلون یا همگرده عبارتست از مجموعه گیاهانی که به روش رویشی از یک گیاه اولیه تولید میشوند.
مزایا:حفظ خصوصیات ژنتیکی گیاهان اصلاح شده:
تکثیر گیاهانی که بذر تولید نمی شوند یا مقداری کمی بذر تولید می کنند و یا تکثیر آنها با بذر مشکل است.
۳-روش ریزازدیادی:
این روش شامل تولید گیاه با استفاده از قسمت های بسیار ریز گیاه نظیر بافت ها و یاخته ها در شرایط ضد عفونی شده و در محیط کشت مصنوعی با استفاده از سیستم درون شیشه ای می باشد.این روش را به طور کلی کشت بافت می گویند.
روشهای مختلف تکثیر غیر جنسی:
۱- ساقه رونده
۲-استولون
۳-پاجوش
۴-خوابانیدن
۵-جداسازی
۶-تقسیم (ساقه زیرزمینی-پا گیاه-تنه جوش-غده-ریشه غده ای یا گوشتی-طوقه
)
۷-قلمه(ساقه-برگ-جوانه برگی-ریشه)
۸-پیوند(اسکنه-پلی-مجاورتی-پیوند جوانهشامل سپرییا شکمی-قاشقی-وصله ای-لوله ای)
پا جوش
۱- ساقه رونده(Runner)
عبارتست از ساقه نرم و باریکی که از محل اتصال یک برگ در روی طوقه گیاه مادری ظاهر شده و به صورت افقی بر روی سطح زمین رشد میکند.
ساقه رونده در محل گره ها گیاهان جدیدی تولید می کند که میتوانند جدا شده و به طور مستقل پرورش یابند.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
توت فرنگی،سجافی(گندمی)،آجوکا
۲-استولون((stolon
استولون ها ساقه های تغییر شکل یافته ای هستند که به صورت ساقه های خزنده بر روی زمین رشد می کنند.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:جمن آفریقایی،نعناع،آجوکا
یک استولون میتواند به عنوان یک ساقه خوابانده ریشه دار شده محسوب گردد و از گیاه جدا گردد و در محل دیگری کشت شود
۳-پاجوش(sucker or rootsprout)
روی ریشه بعضی گیاهان جوانه های نابه جا در درون خاک ایجاد می شود و پس از رشد،تولید هایی می کنند که از خاک بیرون آمده و پاجوش نامیده می شدند.
می توان خاک را کنار زد و آنها را با تعدادی ریشه خارج کردو به طور مستقل پرورش داد.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:آلوئه ورا-گاستریا-بیلیرژیا-انار-انجیر-گل محمدی-آناناس-پاندانوس-تیلادنزیا-دیفن باخیا-رهوئو –گل ساعتی – سانسوریا-کریپتانتوس-گازمانیا-یاس-یوکا
۴-خوابانیدن
در این روش ساقه را در حالی که به گیاه مادری متصل است در خاک مرطوب یا پیت ماس قرار داده تا ریشه دار شوند و پس از ان ریشه کافی تولید کرد آنرا از گیاه مادری جدا می کنند
زمان خوابانیدن گیاهان معمولا اواخر زمستان یا اوایل بهار است
مدت زمان لازم معمولا یک فصل رشد و گاهی بیشتر است.
انواع خوابانیدن ساقه شامل:خوابانیدن انتهایی ،ساده،مارپیچی،هوایی،کپه ای(تپه ای)
خوابانیدن انتهایی
به طور طبیعی برای بعضی گیاهان اتفاق می افتد و شاخه های سال جاری به طرف زمین خم شده و در خاک فرو می روند.سپس رشد کرده و در اثر زمین گرایی منفی بیرون می آیند و در محل تماس با خاک ریشه تولید می شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
تمشک سیاه ،سیاه توت رونده(با درخت شاه توت فرق میکند)
روش کار بدین صورت است که حفره ای به عمق ۸-۱۵ سانتی متر حفره کرده،نوک ساقه را در آن قرار می دهند و یا خاک می پوشانند و آبیاری مر نمایند پس از ریشه دار شدن ،گیاه جدید را جدا می کنند.
خوابیدن ساده
شبیه خوابانیدن انتهایی است با این تفاوت که در خوابانیدن ساده،نوک شاخه(۱۵-۲۰ سانتی متر)از خاک بیرون است.قسمت زیرزمین تولید ریشه و قسمت بالایی تولید شاخساره می کند.
شاخه خوابانده را باید به وسیله گیره های چوبی در زمین نگه داشت و با استفاده از قیم ،قسمت انتهایی را به حالت عمودی در آورد. گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند.شامل:انگور،انواع درختان و درختچه های همیشه سبز پهن برگ-ماگنولیا-گلپر-بوداغ-خرزهره-پیروکانتا
خوابانیدن مارپیچی
این روش مانند خوابانیدن ساده است با این تفاوت که شاخه را در چند جا در خاک فرو برده و بیرون می آورند-قسمت های بیرون باید حداقل دارای یک جوانه باشد. این روش بر گیاهان قوی که دارای شاخه بلند و منعطف هستند بکار می رود مانند انگور-پتوس قسمت های زیر خاک را کمی زخمی یا پوست برداری می کنند.
خوابانیدن کپه ای(تپه ای)
این روش زمانی بکار می رود که نمی توان شاخه ها را خم کرد.در بهار گیاه مادری را از ۳ سانتی متری سطح خاک قطع می کنند و این روش باعث تولید شاخه های جانبی زیادی در پایین گیاه می شود.همراه با رشد شاخه ها در اطراف ان ها (به ارتفاع نصف طول شاخه)خاک می ریزند و این عمل را چندین بار تکرار می کنند. در پایان فصل رشد،خاک را کنار زده گیاهان ریشه دار شده را جدا می کنند.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:به،انگور فرنگی،پایه های سیب مالینگ،گیلاس،درخت پر
خوابانیدن هوایی(چینی)
این روش برای شاخه هایی که نمی توان آن ها را خم کرد و نیز برای شاخه های ذیر ریشه زا به کار می رود.شاخه های یکساله حاوی برگ با قطر ۲-۵/۰ سانتی متر را انتخاب کرده و یک حلقه از پوست آن ها را به عرض تقریبی ۵ میلی متر جدا می نمائیم.هم چنین می توان با یک برش به طول حدود ۵ سانتی متر در طول ساقه،پوست را زخمی کرد.پس از زخم مقداری پیت خزه مرطوب در اطراف محل زخم قرار داده و روی آن را با پلاستیک پوشانده و اطراف ان را می بندیم پس از تولید ریشه،شاخه را جدا کرده و در زمین اصلی می کاریم.
گیاهانی که به این طریق تکثیر می شوند.شامل:دراسنا،فیکوس الاستیکا،انجیر-کاملیا-ماگنولیا-آزاله-دیفن باخیا-کروتن-یاس خوشه ای-میخک هندی
خوابانیدن هوایی را باید اصولا در اوایل فصل بهار انجام داد.
شرایط لازم جهت شاخه خوابانیدن:
۱-در محل تماس شاخه با خاک باید آن را خراش زد تا سریعا ریشه زنی انجام شود.
۲-در محل جوانه ها تولید شاخه و در محل زخم و خراش تولید ریشه می نماید.
۳-پس از حدود یک سال باید شاخه های دارای ریشه را از گیاه مادری جدا نمود.
۴-خاک روی شاخه ها باید همیشه مرطوب باشد تا ریشه دهی به راحتی انجام پذیرد.
۵-زمان مناسب شاخه خوابانیدن اواسط بهار می باشد و در بهار سال بعد از گیاه مادری جدا می گردد.
۶- ترکیب مناسب خاک محل تماس با شاخه شامل مخلوطی از خاک مرطوب باغچه به اضافه خاک و برگ و ماسه است.
۷-میزان phیا اسیدیته مناسب خاک۶-۷ است.
۸-باید از شاخه هایی برای شاخه خوابانیدن استفاده نمود که شاخه سالم،پر رشد،سن شاخه حدودا یکسال باشد.
قلمه(cutting)
قلمه بخشی از ساقه،برگ،ریشه،جوانه است که از گیاه مادری جدا شده و در شرایط مناسب جهت ریشه زایی قرار می گیرد از ویژگی های ان ها این که گیاهان حاصله مشابه پایه مادری خواهند بود
انواع قلمه:
قلمه ریشه( Root cutting)
قلمه ساقه(Stem cutting)
قلمه برگ(Leaf cutting)
قلمه جوانه برگ(Leaf-bud cutting)
قلمه ساقه:
قلمه ساقه را از سا قه هایی که دارای جوانه جانبی یا نتهایی است از گیاه مادری جدا کرده و در محیط مناسب ریشه زایی قرار می دهیم و پس از ریشه دار شدن در محیط مناسب می کاریم.
انواع قلمه ساقه:
قلمه چوب سخت(Hardwood Cutting) قلمه خشبی
قلمه چوب نیمه سخت(قلمه نیمه خشبی)(Semi-hardwood cutting)
قلمه چوب نرم(قلمه سبز)(Soft wood cutting)
قلمه علفی(Herbaceous cutting)
قلمه چوب سخت(قلمه خشبی)ساقه:
قلمه چوب سخت یا خشبی قلمه ای است که از شاخه های مجدد با حدود ۱ سال عمر گرفته می شود و حتی شاخه ۲-۳ ساله استفاده شود.
زمان مناسب قلمه گیری در اواخر فصل زمستان است و زمانی است که گیاه خراب است. و نیاز سرمایی آن برطرف شده است. مانند ختمی درختی-دم موشی-شاه پسند درختی-فیکوس بنجامین-پیچ گلیسین-بداغ-سماق-شیشه شور-برگ نودرختان خزان دار مثل یاس زرد-انار-انجیر-انگور-توت را میتوان از این قلمه ها استفاده نمود.
در سوزنی برگان مثل سرونوش-کاج نوئل-سرخدار قلمه را باید در اواخر پاییز تا اواخر زمستان گرفت.
طول مناسب قلمه حدود ۱۰-۲۵ سانتی مترمناسب است. گیاهان دیگری مانندموچسب،خرزهره،کاج مطبق،افرا،ماگنولیا،یاس خوشه ای،هورتانسیا،گل آویز،مروارید درختی،آزالیا،رزماری،چنار،سپیدار،به ژاپنی،ذغال اخته
انواع قلمه خشبی:
الف)قلمه ساده:از ساقه های یکساله گرفته می شود و به طور مستقیم می باشد.
ب)قلمه پاشنه دار:راس آن از ساقه های یکساله و ته قلمه مقدار کمی از ساقه دو ساله می باشد.
ج)قلمه قنداقه دار:راس آن از ساقه های یک ساله و ته قلمه از شاخه های دو ساله به طول حدود ۳-۵ سانتی متر
بیشتر از گیاهان دائم سبز سوزنی برگ و یا پهن برگ می باشد مانند شبه سرو،سرو توجا،ارس،سرخدار،کاج نوئل،ارغوان،شمشاد رسمی،زمان مناسب قلمه گیری پاییز است.فیکوس بنجامین-بداغ-سماق-شیشه شور-برگ نو-خرزهره-کاج مطبق-افرا-ماگنولیا-هورتانسیا-ارغوان-شمشاد رسمی-زمان مناسب قلمه گیری پاییز است.
قلمه چوب نیمه سخت(قلمه نیمه خشبی)ساقه:
در درختان خزان دار یا همیشه سبز پهن برگ استفاده می شود.قلمه هایی هستند که ۶-۹ ماه از عمر انها رشد سریع گیاهان)و اوایل فصل تابستان این اقدام صورت می گیرد.
طول قلمه اصولا ۷-۱۵ سانتی متر می باشد باید تعدادی برگ در انتهای ساقه قلمه نگهداری شود.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:شمشاد-کاملیا-آزالیا-برگ نو-زیتون-مرکبات-فیکوس بنجامین-پیروکانتا-نرگس درختی-درخت پر-ارغوان-جونی پروس-ختمی چینی-ماهونیا-شمشاد معمولی-زرشک-یاسمن-عشقه-تمشک-انواع مرکبات-زیتون-به ژاپنی-میخک هندی-گل کاغذی-انار-کیوی-آووکادوو
بهتر است قلمه گیاهان کاملیا-شمشاد رسمس-آزالیا-در مرداد و شهریور گرفته شود.
قلمه چوب نرم(قلمه سبز)ساقه:
از شاخه های در حال رشد نرم و آبدار بهاره:
گیاهان خزان دار یا همیشه سبز چوبی گرفته می شود.باید از ساقه هایی قلمه تهیه نمود که خم پذیر باشند.زمان مناسب قلمه گیری اردیبهشت و خرداد می باشد.
طول قلمه ۸-۱۲ سانتی متر و برگ های پایینی ساقه قلمه باید حذف شود-طول عمر قلمه ها حدودا ۳-۶ ماه عمر داشته باشد.معمولا این نوع قلمه در سیستم مه افشانی ریشه دار می شود تا برگ ها پزمرده نشوند.بهتر است از ساقه های جانبی قلمه گیری نمود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
یاس زرد-ماگنولیا-مورد-پیروکانتا-افرا-سیب-گلابی-هلو-زردآلو-گیلاس-افرا-شمعدانی-یاس رازقی-گاردنیا-ختمی چینی-گل کاغذی-یاس خوشه ای-بوداغ
قلمه علفی ساقه:
از ساقه های گوشتی و آبدار گیاهان علفی گرفته میشود(از ساقه هایی تا ۳ ماه عمر گرفته شود)
طول قلمه ۷-۱۰ سانتی متر و در سیستم مه افشانی ریشه دار می شود
در گیاهانی که از محل بریدگی،شیره بیرون می آید ،باید قلمه را چند ساعت در محیط خشک نگهداری نمود ه تا محل زخم خشک شود و سپس در محیط کشت کاشته شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:حسن یوسف-شمعدانی-دادددی-میخک-فیتونیا-گل سنگ-برگ بیدی-کراسولا-سدوم-حسن یوسف-پپرومیا-کوکب-مریم گلی-گل حنا-کاکتوس ها-بگونیا-مشعلی-شب تاب(ژینوار)-مرجان-بنت القنسول-مارچوبه-پیله آ-زبان در قفا-پیچ باشد.در هر زمان در ط تلگرافی-گل میمون-ناز یخی-اطلسی-پتوس
قلمه برگ یا دمبرگ
در قلمه برگ،پهنک برگ همراه با دمبرگ و گاهی به تنهایی گرفته می شود.
پس از کشت جوانه های نا بجای شاخه و ریشه بوجود می آید و گیاه جدید را تولید میکند.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:نخل مرداب-اشوریا-سانسوریا(برگ به چند قسمت تقسیم می شود)بگونیا رکس-لیلیوم-کراسولا-بنفشه آفریقایی(برگ یا دمبرگ)-پپرومیا(قلمه برگ همراه با دمبرگ بوده و دمبرگ در خاک قرار میگیرد)کالانکوئه-سدوم-آلوئه-زاموفیلیا-نازگوشتی در قلمه برگ با دمبرگ باید طول دمبرگ حدودا ۲-۳ سانتی متر بوده و دمبرگ در خاک قرار گیرد-لذا دمبرگ قسمتی از برگ است که به ساقه متصل میشود.
در سانسوریای ابلق باید قلمه به صورت ۷ باشد تا سانسوریا ی ابلق بوجود آید.
قلمه جوانه برگ
زمانی به کار می رود که برگها،توانایی تولید ریشه را داشته باشند ولی نتوانند شاخساره تولید کنند.
بنابراین ،این نوع قلمه شامل پهنک،دمبرگ و قسمتی از ساقه و جوانه در پایین دمبرگ می باشد.
روش کار اینکه در ساقه های رشد سال جاری حدود ۱ سانتی متر از بالای برگ و ۱ سانتی متر از پایین برگ را قطع کرده،آن را در محیط ریشه زایی قرار می دهیم.به طوری که برگ با سطح خاک در تماس باشد.ضمنا باید توجه داشت که به جوانه قلمه نباید آسیبی وارد آید.از هر گره شاخه مادری می توان یک قلمه تهیه نمود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:لیمو-هورتانسیا(ادریس)-عشقه(هدرا)-فیکوس الاستیکا-کاملیا-پتوس-شفلرا-مرکبات-میخک هندی-کلمانتیس-تمشک سیاه و قرمز-شاه توت
جهت قلمه گیری بهتر است از برگ های میانی گیاه گرفته شود.
قلمه ریشه
قلمه ریشه به وسیله قطعاتی از ریشه تکثیر می شود. قلمه باید از گیاهان جوان جدا شود و به طور افقی زیر خاک خوابانیدخه شود.گیاهانی که پاجوش زیادی تولید می کنند مناسب قلمه ریشه جهت تکثیر آنهاست.مناسب ترین زمان قلمه گیری ریشه آذرماه نا اواخر بهمن ماه است.اصولا این قلمه باید در گلخانه کاشته شود.بهتر است از ریشه های یکساله قلمه ای با قطر ۱ سانتی متر گرفته شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
اقاقیا-توری-گلسرخ-یاس خوشه ای-آغون-دراسنا-یوکا-سانسوریا که فصل مناسب قلمه گیری آنها فصل بهار است.
عرعر –به ژاپنی-تمشک-شاه بلوط هندی-آرالیای چینی-پیچ اناری-همیشک-ابریشم که فصل مناسب تکثیر آنها آذر تا بهمن ماه است.
سماق-نسترن-بید-درخت پر-گل ابریشم-انجیر-سپیدار-پیچ امین ادوله از این طریق تکثیر می شوند.
شرایط مورد نیاز قلمه ساقه:
۱-درجه حرارت مورد نیاز۲۰-۲۵ سانتی گراد
۲-رطوبت نسبی مناسب هوا ۷۰ تا ۹۰ درصد(قراردادن قلمه ها در گلخانه ها و یا زیر پلاستیک شفاف)
۳- خاک مناسب:مخلوطی از پیت ماس یا کوکوپیت،پرلیت(خاک باید عاری از بیماری باشد.) و یا مخلوطی از پیت ماس یا کوکوپیت،شن شسته شده،جهت عاری کردن خاک از بیماریهای قارچی از یک قارچ کش مناسب استفاده شود.
۴-نور:مدت زمان نوردهی به قلمه حداقل ۱۰ ساعت در شبانه روز
محل های پر نور به دور از نور مستقیم خورشید
۵-زمان قلمه گیری:مناسب ترین زمان براغی قلمه گیری برای قلمه های علفی و سبز ،فصل بهار و تابستان
مناسب ترین زمان قلمه گیری برای قلمه های خشبی و نیمه خشبی در فصل پاییز و زمستان (بویزه قلمه گیاهان همیشه سبز،برگ باریک) در شرایط گلخانه با تامین درجه حرارت و نور مطلوب و رطوبت نسبی مناسب در طول سال امکان پذیر است.
۶-طول و قطر قلمه:قطر مناسب ۵/۰-۱ سانتی متر،طول قلمه ۱۰-۲۰ سانتی متر
۷-زمان قلمه گیری در شبانه روز:بهتر است در صبح زود گرفته شود تا گیاه شادابی زیادی داشته باشد
۸-شرایط نگهداری قلمه از زمان برداشت تا کاشت:
نگهداری در دمای ۴-۸ درجه سانتی گراد،محلی مرطوب (نگهداری در روزنامه خیس شده یا گونی و سپس قراردادن در کیسه نایلون تا رطوبت آن از دست نرود.
۹-روش قلمه گیری:قطع قلمه ساقه ۱ سانتی متر به صورت اریب زیر جوانه (ته قلمه ساقه)و ۲ سانتی متر بالای جوانه در راس قلمه ،بهتر است راس قلمه را با چسب پیوند پوشانید.
۱۰-قلمه گیاهانی که دارای شیره هستند:مانند خانواده انجیر(فیکوس ها)افوربیاها،بنت القنسول،کاکتوس ها بهتر است این گونه قلمه های ریشه دار ابتدا در آب ولرم حداقل به مدت ۲ ۱۲ ساعت قرار داد و آب را نیز مرتبا تعویض نمود تا جلوگیری از رشد بیماریها شود.
۱۱-محل مناسب قلمه گیری بر روی گیاه:قامه بهتر است از شاخه های میانی گیاه و از شاخه های افقی گیاه انتخاب شود.(قلمه گیاهان مانند کامیس پاریس ،تویا(توجا)،جونی پروس ،کاج نوئل،سرو شیراز از شاخه های خوابیده گرفته شودتا سریعتر و راحت تر ریشه زایی داشته باشند چون شاخه های عمودی دیر ریشه زا هستند.)
۱۲-عمق کاشت قلمه:حدود ۵۰-۶۰ درصد از ارتفاع قلمه در خاک و بقیه خارج از خاک باشد.
۱۳-سعی شود جوانه های کناره دمبرگها،مریستم(جوانه انتهایی ساقه)،برگهای جوان راس ساقه نگهداری شوند چون در ریشه زایی قلمه ساقه موثرند.ضمنا برگهای پایینی قلمه حذف شوند.
۱۴-هورمون های ریشه زا:استفاده از هورمون های ریشه زا مانند IBA به میزان ۲۵۰۰-۵۰۰۰ میلی گرم در لیتر(۵-۵/۲ در هزار)در ریشه زایی قلمه های سخت ریشه زا موثر است(۱-۲ سانتی متر ته قلمه در هورمون قرار گیرد)
۱۵- بهتر است قلمه از سرشاخه ها گرفته شود.
۱۶-قلمه گیری از گیاهان گلدار:مانند گل کاغذی ،شمعدانی،آزالیا،خرزهره وغیره باید از شاخه های بدون گل (قبل از گلدهی یا بعد از گلدهی)تهیه شود.چون قلمه از شاخه های گلدار دارای ریشه زایی ضعیفی است.
۱۷ اصولا قلمه های گیاهان چون خیلی زودتر از گیاهان پیر(مسن)ریشه زایی دارند.
روش تکثیر جنسی گیاهان(تکثیر بوسیله بذر)
بذر از ترکیب دانه گرده(گل نر)و خامه گل(گل ماده یا مادگی)بوجود می آید.
مزایای تکثیر بوسیله بذر:
روشی ارزان است،بذر را می توان به مدتطولانی در شرایط مناسب نگهداری نمود،کنترل بیماریها توسط بذر امکان پذیر است،بذر با شرایط محیطی سازگاری دارد،تکثیر پایه های درختان جهت پیوند بیشتر از طریق بذر است،بوسیله بذر می توان تعداد زیادی از گیاه را تولید نمود.
معایب تکثیر بوسیله بذر:
با جمع اوری و کاشت بذر در برخی گونه ها تفرق صفات ایجاد می شود.بذر دارای دوره نونهالی(زمان کاشت بذر تا تولید نهال)طولانی تر نسبت به سایر روش های تکثیر است،بذر عموما دارای ناخالصی می باشد(در صورت دم خالص سازی)بسیاری از بذرها بویژه درختان میوه پس از ۷-۹ سال به میوه می نشینند،برخی بذور دارای قوه نامیه کم می باشند.
با روش تکثیر جنسی (بذر)بسیاری از گیاهان زینتی یکساله،دو ساله و برخی گیاهان چند ساله را می توان تکثیر نمود مانند آهار ،جعفری،تاج خروس،لاله عباسی،قرنفل،تاج الملوک،انگشتانه ای،فیلودندرون،برخی گیاهان گوشتخوار.
بذرها از نظر گرده افشانی به دو نوع تقسیم می شوند:
۱-بذرهای هموزیگوت:بذرهایی هستند که دانه گرده و مادگی از یک جنس می باشند.
۲-بذرهای هتروزیگوت:بذرهایی هستند که دانه گرده غیر از گیاه مادری می باشند.
رسیدگی فیزیولوژیکی بذر:
بذرها باید بر روی گیاه مادری برسند و تکامل یابند تا قدرت جوانه زنی داشته باشند.
قوه نامیه بذر(درصد جوانه زنی)یا قدرت رویانی یا قدرت حیات:
عبارتست از درصد جوانه زنی یا درصد زنده مانی بذر.
بذرها را باید به مدت ۷-۱۴ روز در محیط مناسب رشد قرار داده و تعداد بذر جوانه زده را به صورت درصد محاسبه نمود.
قوه نامیه یکی از عواملمهم کیفیت بذر است.
روشه۱-مناسب ترین دما برای نگهداری بذر،دمای ۲-۴ درجه سانتی گراد یا همان دمای یخچال های معمولی است که میتوان بذور را برای مدت کوتاه نگهداری نمود.
۲- بهتر است جهت نگهداری بذر از فویل استفاده نمود.
۳-رطوبت مناسب بذر جهت نگهداری۸-۱۵ درصد میباشد.
ازدیاد گیاهان زینتی(گیاه افزایی)
۱-روش جنسی یا زایشی-روش استفاده از بذر
۲-روش غیر جنسی یا رویش
۳- روش ریزازدیادی(تکثیر بوسیله سلول)
۱-روش جنسی(بذر):
از ترکیب دانه گرده (گل نر)و خامه گل(گل ماده)بوجود می آید.
مزایای آن :روشی ارزان است،بذر را به مدت طولانی در شرایط منسب می توان نگهداری نمود،کنترل بیماریهای ویروسی،سازگار بودن با شرایط محیطی،تکثیر پایه های بذری برای درختان
معایب:در برخی گونه ها تفرق صفات پیدا کردن گیاه حاصل از بذر ،دوره نونهالی طولانی تر،ناخالصی بیشتر،یک بذر پس از ۷-۹د سال پس از کشت به میوه می رسد،از دست دادن قوه نامیه
در گلکاری تکثیر بوسیله بذر بیشتر برای گلهای فصلی و سبزیجات کارایی دارد.
۲-روش غیر جنسی:
در باغبانی به منظور حفظ ویژگیهای مطلوب و مورد نظر ،بیشتر تکثیر غیر جنسی صورت می گیرد(درختان و درختچه ها)
تمام گیاهان تولید شده از یک گیاه مادری ،دارای ساختار ژنتیکی مشابه خواهند بود و یک کلون را تشکیل می دهند
کلون یا همگرده عبارتست از مجموعه گیاهانی که به روش رویشی از یک گیاه اولیه تولید میشوند.
مزایا:حفظ خصوصیات ژنتیکی گیاهان اصلاح شده:
تکثیر گیاهانی که بذر تولید نمی شوند یا مقداری کمی بذر تولید می کنند و یا تکثیر آنها با بذر مشکل است.
۳-روش ریزازدیادی:
این روش شامل تولید گیاه با استفاده از قسمت های بسیار ریز گیاه نظیر بافت ها و یاخته ها در شرایط ضد عفونی شده و در محیط کشت مصنوعی با استفاده از سیستم درون شیشه ای می باشد.این روش را به طور کلی کشت بافت می گویند.
روشهای مختلف تکثیر غیر جنسی:
۱- ساقه رونده
۲-استولون
۳-پاجوش
۴-خوابانیدن
۵-جداسازی
۶-تقسیم (ساقه زیرزمینی-پا گیاه-تنه جوش-غده-ریشه غده ای یا گوشتی-طوقه
)
۷-قلمه(ساقه-برگ-جوانه برگی-ریشه)
۸-پیوند(اسکنه-پلی-مجاورتی-پیوند جوانهشامل سپرییا شکمی-قاشقی-وصله ای-لوله ای)
پا جوش
۱- ساقه رونده(Runner)
عبارتست از ساقه نرم و باریکی که از محل اتصال یک برگ در روی طوقه گیاه مادری ظاهر شده و به صورت افقی بر روی سطح زمین رشد میکند.
ساقه رونده در محل گره ها گیاهان جدیدی تولید می کند که میتوانند جدا شده و به طور مستقل پرورش یابند.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
توت فرنگی،سجافی(گندمی)،آجوکا
۲-استولون((stolon
استولون ها ساقه های تغییر شکل یافته ای هستند که به صورت ساقه های خزنده بر روی زمین رشد می کنند.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:جمن آفریقایی،نعناع،آجوکا
یک استولون میتواند به عنوان یک ساقه خوابانده ریشه دار شده محسوب گردد و از گیاه جدا گردد و در محل دیگری کشت شود
۳-پاجوش(sucker or rootsprout)
روی ریشه بعضی گیاهان جوانه های نابه جا در درون خاک ایجاد می شود و پس از رشد،تولید هایی می کنند که از خاک بیرون آمده و پاجوش نامیده می شدند.
می توان خاک را کنار زد و آنها را با تعدادی ریشه خارج کردو به طور مستقل پرورش داد.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:آلوئه ورا-گاستریا-بیلیرژیا-انار-انجیر-گل محمدی-آناناس-پاندانوس-تیلادنزیا-دیفن باخیا-رهوئو –گل ساعتی – سانسوریا-کریپتانتوس-گازمانیا-یاس-یوکا
۴-خوابانیدن
در این روش ساقه را در حالی که به گیاه مادری متصل است در خاک مرطوب یا پیت ماس قرار داده تا ریشه دار شوند و پس از ان ریشه کافی تولید کرد آنرا از گیاه مادری جدا می کنند
زمان خوابانیدن گیاهان معمولا اواخر زمستان یا اوایل بهار است
مدت زمان لازم معمولا یک فصل رشد و گاهی بیشتر است.
انواع خوابانیدن ساقه شامل:خوابانیدن انتهایی ،ساده،مارپیچی،هوایی،کپه ای(تپه ای)
خوابانیدن انتهایی
به طور طبیعی برای بعضی گیاهان اتفاق می افتد و شاخه های سال جاری به طرف زمین خم شده و در خاک فرو می روند.سپس رشد کرده و در اثر زمین گرایی منفی بیرون می آیند و در محل تماس با خاک ریشه تولید می شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
تمشک سیاه ،سیاه توت رونده(با درخت شاه توت فرق میکند)
روش کار بدین صورت است که حفره ای به عمق ۸-۱۵ سانتی متر حفره کرده،نوک ساقه را در آن قرار می دهند و یا خاک می پوشانند و آبیاری مر نمایند پس از ریشه دار شدن ،گیاه جدید را جدا می کنند.
خوابیدن ساده
شبیه خوابانیدن انتهایی است با این تفاوت که در خوابانیدن ساده،نوک شاخه(۱۵-۲۰ سانتی متر)از خاک بیرون است.قسمت زیرزمین تولید ریشه و قسمت بالایی تولید شاخساره می کند.
شاخه خوابانده را باید به وسیله گیره های چوبی در زمین نگه داشت و با استفاده از قیم ،قسمت انتهایی را به حالت عمودی در آورد. گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند.شامل:انگور،انواع درختان و درختچه های همیشه سبز پهن برگ-ماگنولیا-گلپر-بوداغ-خرزهره-پیروکانتا
خوابانیدن مارپیچی
این روش مانند خوابانیدن ساده است با این تفاوت که شاخه را در چند جا در خاک فرو برده و بیرون می آورند-قسمت های بیرون باید حداقل دارای یک جوانه باشد. این روش بر گیاهان قوی که دارای شاخه بلند و منعطف هستند بکار می رود مانند انگور-پتوس قسمت های زیر خاک را کمی زخمی یا پوست برداری می کنند.
خوابانیدن کپه ای(تپه ای)
این روش زمانی بکار می رود که نمی توان شاخه ها را خم کرد.در بهار گیاه مادری را از ۳ سانتی متری سطح خاک قطع می کنند و این روش باعث تولید شاخه های جانبی زیادی در پایین گیاه می شود.همراه با رشد شاخه ها در اطراف ان ها (به ارتفاع نصف طول شاخه)خاک می ریزند و این عمل را چندین بار تکرار می کنند. در پایان فصل رشد،خاک را کنار زده گیاهان ریشه دار شده را جدا می کنند.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:به،انگور فرنگی،پایه های سیب مالینگ،گیلاس،درخت پر
خوابانیدن هوایی(چینی)
این روش برای شاخه هایی که نمی توان آن ها را خم کرد و نیز برای شاخه های ذیر ریشه زا به کار می رود.شاخه های یکساله حاوی برگ با قطر ۲-۵/۰ سانتی متر را انتخاب کرده و یک حلقه از پوست آن ها را به عرض تقریبی ۵ میلی متر جدا می نمائیم.هم چنین می توان با یک برش به طول حدود ۵ سانتی متر در طول ساقه،پوست را زخمی کرد.پس از زخم مقداری پیت خزه مرطوب در اطراف محل زخم قرار داده و روی آن را با پلاستیک پوشانده و اطراف ان را می بندیم پس از تولید ریشه،شاخه را جدا کرده و در زمین اصلی می کاریم.
گیاهانی که به این طریق تکثیر می شوند.شامل:دراسنا،فیکوس الاستیکا،انجیر-کاملیا-ماگنولیا-آزاله-دیفن باخیا-کروتن-یاس خوشه ای-میخک هندی
خوابانیدن هوایی را باید اصولا در اوایل فصل بهار انجام داد.
شرایط لازم جهت شاخه خوابانیدن:
۱-در محل تماس شاخه با خاک باید آن را خراش زد تا سریعا ریشه زنی انجام شود.
۲-در محل جوانه ها تولید شاخه و در محل زخم و خراش تولید ریشه می نماید.
۳-پس از حدود یک سال باید شاخه های دارای ریشه را از گیاه مادری جدا نمود.
۴-خاک روی شاخه ها باید همیشه مرطوب باشد تا ریشه دهی به راحتی انجام پذیرد.
۵-زمان مناسب شاخه خوابانیدن اواسط بهار می باشد و در بهار سال بعد از گیاه مادری جدا می گردد.
۶- ترکیب مناسب خاک محل تماس با شاخه شامل مخلوطی از خاک مرطوب باغچه به اضافه خاک و برگ و ماسه است.
۷-میزان phیا اسیدیته مناسب خاک۶-۷ است.
۸-باید از شاخه هایی برای شاخه خوابانیدن استفاده نمود که شاخه سالم،پر رشد،سن شاخه حدودا یکسال باشد.
قلمه(cutting)
قلمه بخشی از ساقه،برگ،ریشه،جوانه است که از گیاه مادری جدا شده و در شرایط مناسب جهت ریشه زایی قرار می گیرد از ویژگی های ان ها این که گیاهان حاصله مشابه پایه مادری خواهند بود
انواع قلمه:
قلمه ریشه( Root cutting)
قلمه ساقه(Stem cutting)
قلمه برگ(Leaf cutting)
قلمه جوانه برگ(Leaf-bud cutting)
قلمه ساقه:
قلمه ساقه را از سا قه هایی که دارای جوانه جانبی یا نتهایی است از گیاه مادری جدا کرده و در محیط مناسب ریشه زایی قرار می دهیم و پس از ریشه دار شدن در محیط مناسب می کاریم.
انواع قلمه ساقه:
قلمه چوب سخت(Hardwood Cutting) قلمه خشبی
قلمه چوب نیمه سخت(قلمه نیمه خشبی)(Semi-hardwood cutting)
قلمه چوب نرم(قلمه سبز)(Soft wood cutting)
قلمه علفی(Herbaceous cutting)
قلمه چوب سخت(قلمه خشبی)ساقه:
قلمه چوب سخت یا خشبی قلمه ای است که از شاخه های مجدد با حدود ۱ سال عمر گرفته می شود و حتی شاخه ۲-۳ ساله استفاده شود.
زمان مناسب قلمه گیری در اواخر فصل زمستان است و زمانی است که گیاه خراب است. و نیاز سرمایی آن برطرف شده است. مانند ختمی درختی-دم موشی-شاه پسند درختی-فیکوس بنجامین-پیچ گلیسین-بداغ-سماق-شیشه شور-برگ نودرختان خزان دار مثل یاس زرد-انار-انجیر-انگور-توت را میتوان از این قلمه ها استفاده نمود.
در سوزنی برگان مثل سرونوش-کاج نوئل-سرخدار قلمه را باید در اواخر پاییز تا اواخر زمستان گرفت.
طول مناسب قلمه حدود ۱۰-۲۵ سانتی مترمناسب است. گیاهان دیگری مانندموچسب،خرزهره،کاج مطبق،افرا،ماگنولیا،یاس خوشه ای،هورتانسیا،گل آویز،مروارید درختی،آزالیا،رزماری،چنار،سپیدار،به ژاپنی،ذغال اخته
انواع قلمه خشبی:
الف)قلمه ساده:از ساقه های یکساله گرفته می شود و به طور مستقیم می باشد.
ب)قلمه پاشنه دار:راس آن از ساقه های یکساله و ته قلمه مقدار کمی از ساقه دو ساله می باشد.
ج)قلمه قنداقه دار:راس آن از ساقه های یک ساله و ته قلمه از شاخه های دو ساله به طول حدود ۳-۵ سانتی متر
بیشتر از گیاهان دائم سبز سوزنی برگ و یا پهن برگ می باشد مانند شبه سرو،سرو توجا،ارس،سرخدار،کاج نوئل،ارغوان،شمشاد رسمی،زمان مناسب قلمه گیری پاییز است.فیکوس بنجامین-بداغ-سماق-شیشه شور-برگ نو-خرزهره-کاج مطبق-افرا-ماگنولیا-هورتانسیا-ارغوان-شمشاد رسمی-زمان مناسب قلمه گیری پاییز است.
قلمه چوب نیمه سخت(قلمه نیمه خشبی)ساقه:
در درختان خزان دار یا همیشه سبز پهن برگ استفاده می شود.قلمه هایی هستند که ۶-۹ ماه از عمر انها رشد سریع گیاهان)و اوایل فصل تابستان این اقدام صورت می گیرد.
طول قلمه اصولا ۷-۱۵ سانتی متر می باشد باید تعدادی برگ در انتهای ساقه قلمه نگهداری شود.گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:شمشاد-کاملیا-آزالیا-برگ نو-زیتون-مرکبات-فیکوس بنجامین-پیروکانتا-نرگس درختی-درخت پر-ارغوان-جونی پروس-ختمی چینی-ماهونیا-شمشاد معمولی-زرشک-یاسمن-عشقه-تمشک-انواع مرکبات-زیتون-به ژاپنی-میخک هندی-گل کاغذی-انار-کیوی-آووکادوو
بهتر است قلمه گیاهان کاملیا-شمشاد رسمس-آزالیا-در مرداد و شهریور گرفته شود.
قلمه چوب نرم(قلمه سبز)ساقه:
از شاخه های در حال رشد نرم و آبدار بهاره:
گیاهان خزان دار یا همیشه سبز چوبی گرفته می شود.باید از ساقه هایی قلمه تهیه نمود که خم پذیر باشند.زمان مناسب قلمه گیری اردیبهشت و خرداد می باشد.
طول قلمه ۸-۱۲ سانتی متر و برگ های پایینی ساقه قلمه باید حذف شود-طول عمر قلمه ها حدودا ۳-۶ ماه عمر داشته باشد.معمولا این نوع قلمه در سیستم مه افشانی ریشه دار می شود تا برگ ها پزمرده نشوند.بهتر است از ساقه های جانبی قلمه گیری نمود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
یاس زرد-ماگنولیا-مورد-پیروکانتا-افرا-سیب-گلابی-هلو-زردآلو-گیلاس-افرا-شمعدانی-یاس رازقی-گاردنیا-ختمی چینی-گل کاغذی-یاس خوشه ای-بوداغ
قلمه علفی ساقه:
از ساقه های گوشتی و آبدار گیاهان علفی گرفته میشود(از ساقه هایی تا ۳ ماه عمر گرفته شود)
طول قلمه ۷-۱۰ سانتی متر و در سیستم مه افشانی ریشه دار می شود
در گیاهانی که از محل بریدگی،شیره بیرون می آید ،باید قلمه را چند ساعت در محیط خشک نگهداری نمود ه تا محل زخم خشک شود و سپس در محیط کشت کاشته شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:حسن یوسف-شمعدانی-دادددی-میخک-فیتونیا-گل سنگ-برگ بیدی-کراسولا-سدوم-حسن یوسف-پپرومیا-کوکب-مریم گلی-گل حنا-کاکتوس ها-بگونیا-مشعلی-شب تاب(ژینوار)-مرجان-بنت القنسول-مارچوبه-پیله آ-زبان در قفا-پیچ باشد.در هر زمان در ط تلگرافی-گل میمون-ناز یخی-اطلسی-پتوس
قلمه برگ یا دمبرگ
در قلمه برگ،پهنک برگ همراه با دمبرگ و گاهی به تنهایی گرفته می شود.
پس از کشت جوانه های نا بجای شاخه و ریشه بوجود می آید و گیاه جدید را تولید میکند.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:نخل مرداب-اشوریا-سانسوریا(برگ به چند قسمت تقسیم می شود)بگونیا رکس-لیلیوم-کراسولا-بنفشه آفریقایی(برگ یا دمبرگ)-پپرومیا(قلمه برگ همراه با دمبرگ بوده و دمبرگ در خاک قرار میگیرد)کالانکوئه-سدوم-آلوئه-زاموفیلیا-نازگوشتی در قلمه برگ با دمبرگ باید طول دمبرگ حدودا ۲-۳ سانتی متر بوده و دمبرگ در خاک قرار گیرد-لذا دمبرگ قسمتی از برگ است که به ساقه متصل میشود.
در سانسوریای ابلق باید قلمه به صورت ۷ باشد تا سانسوریا ی ابلق بوجود آید.
قلمه جوانه برگ
زمانی به کار می رود که برگها،توانایی تولید ریشه را داشته باشند ولی نتوانند شاخساره تولید کنند.
بنابراین ،این نوع قلمه شامل پهنک،دمبرگ و قسمتی از ساقه و جوانه در پایین دمبرگ می باشد.
روش کار اینکه در ساقه های رشد سال جاری حدود ۱ سانتی متر از بالای برگ و ۱ سانتی متر از پایین برگ را قطع کرده،آن را در محیط ریشه زایی قرار می دهیم.به طوری که برگ با سطح خاک در تماس باشد.ضمنا باید توجه داشت که به جوانه قلمه نباید آسیبی وارد آید.از هر گره شاخه مادری می توان یک قلمه تهیه نمود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:لیمو-هورتانسیا(ادریس)-عشقه(هدرا)-فیکوس الاستیکا-کاملیا-پتوس-شفلرا-مرکبات-میخک هندی-کلمانتیس-تمشک سیاه و قرمز-شاه توت
جهت قلمه گیری بهتر است از برگ های میانی گیاه گرفته شود.
قلمه ریشه
قلمه ریشه به وسیله قطعاتی از ریشه تکثیر می شود. قلمه باید از گیاهان جوان جدا شود و به طور افقی زیر خاک خوابانیدخه شود.گیاهانی که پاجوش زیادی تولید می کنند مناسب قلمه ریشه جهت تکثیر آنهاست.مناسب ترین زمان قلمه گیری ریشه آذرماه نا اواخر بهمن ماه است.اصولا این قلمه باید در گلخانه کاشته شود.بهتر است از ریشه های یکساله قلمه ای با قطر ۱ سانتی متر گرفته شود.
گیاهانی که از این طریق تکثیر می شوند شامل:
اقاقیا-توری-گلسرخ-یاس خوشه ای-آغون-دراسنا-یوکا-سانسوریا که فصل مناسب قلمه گیری آنها فصل بهار است.
عرعر –به ژاپنی-تمشک-شاه بلوط هندی-آرالیای چینی-پیچ اناری-همیشک-ابریشم که فصل مناسب تکثیر آنها آذر تا بهمن ماه است.
سماق-نسترن-بید-درخت پر-گل ابریشم-انجیر-سپیدار-پیچ امین ادوله از این طریق تکثیر می شوند.
شرایط مورد نیاز قلمه ساقه:
۱-درجه حرارت مورد نیاز۲۰-۲۵ سانتی گراد
۲-رطوبت نسبی مناسب هوا ۷۰ تا ۹۰ درصد(قراردادن قلمه ها در گلخانه ها و یا زیر پلاستیک شفاف)
۳- خاک مناسب:مخلوطی از پیت ماس یا کوکوپیت،پرلیت(خاک باید عاری از بیماری باشد.) و یا مخلوطی از پیت ماس یا کوکوپیت،شن شسته شده،جهت عاری کردن خاک از بیماریهای قارچی از یک قارچ کش مناسب استفاده شود.
۴-نور:مدت زمان نوردهی به قلمه حداقل ۱۰ ساعت در شبانه روز
محل های پر نور به دور از نور مستقیم خورشید
۵-زمان قلمه گیری:مناسب ترین زمان براغی قلمه گیری برای قلمه های علفی و سبز ،فصل بهار و تابستان
مناسب ترین زمان قلمه گیری برای قلمه های خشبی و نیمه خشبی در فصل پاییز و زمستان (بویزه قلمه گیاهان همیشه سبز،برگ باریک) در شرایط گلخانه با تامین درجه حرارت و نور مطلوب و رطوبت نسبی مناسب در طول سال امکان پذیر است.
۶-طول و قطر قلمه:قطر مناسب ۵/۰-۱ سانتی متر،طول قلمه ۱۰-۲۰ سانتی متر
۷-زمان قلمه گیری در شبانه روز:بهتر است در صبح زود گرفته شود تا گیاه شادابی زیادی داشته باشد
۸-شرایط نگهداری قلمه از زمان برداشت تا کاشت:
نگهداری در دمای ۴-۸ درجه سانتی گراد،محلی مرطوب (نگهداری در روزنامه خیس شده یا گونی و سپس قراردادن در کیسه نایلون تا رطوبت آن از دست نرود.
۹-روش قلمه گیری:قطع قلمه ساقه ۱ سانتی متر به صورت اریب زیر جوانه (ته قلمه ساقه)و ۲ سانتی متر بالای جوانه در راس قلمه ،بهتر است راس قلمه را با چسب پیوند پوشانید.
۱۰-قلمه گیاهانی که دارای شیره هستند:مانند خانواده انجیر(فیکوس ها)افوربیاها،بنت القنسول،کاکتوس ها بهتر است این گونه قلمه های ریشه دار ابتدا در آب ولرم حداقل به مدت ۲ ۱۲ ساعت قرار داد و آب را نیز مرتبا تعویض نمود تا جلوگیری از رشد بیماریها شود.
۱۱-محل مناسب قلمه گیری بر روی گیاه:قامه بهتر است از شاخه های میانی گیاه و از شاخه های افقی گیاه انتخاب شود.(قلمه گیاهان مانند کامیس پاریس ،تویا(توجا)،جونی پروس ،کاج نوئل،سرو شیراز از شاخه های خوابیده گرفته شودتا سریعتر و راحت تر ریشه زایی داشته باشند چون شاخه های عمودی دیر ریشه زا هستند.)
۱۲-عمق کاشت قلمه:حدود ۵۰-۶۰ درصد از ارتفاع قلمه در خاک و بقیه خارج از خاک باشد.
۱۳-سعی شود جوانه های کناره دمبرگها،مریستم(جوانه انتهایی ساقه)،برگهای جوان راس ساقه نگهداری شوند چون در ریشه زایی قلمه ساقه موثرند.ضمنا برگهای پایینی قلمه حذف شوند.
۱۴-هورمون های ریشه زا:استفاده از هورمون های ریشه زا مانند IBA به میزان ۲۵۰۰-۵۰۰۰ میلی گرم در لیتر(۵-۵/۲ در هزار)در ریشه زایی قلمه های سخت ریشه زا موثر است(۱-۲ سانتی متر ته قلمه در هورمون قرار گیرد)
۱۵- بهتر است قلمه از سرشاخه ها گرفته شود.
۱۶-قلمه گیری از گیاهان گلدار:مانند گل کاغذی ،شمعدانی،آزالیا،خرزهره وغیره باید از شاخه های بدون گل (قبل از گلدهی یا بعد از گلدهی)تهیه شود.چون قلمه از شاخه های گلدار دارای ریشه زایی ضعیفی است.
۱۷ اصولا قلمه های گیاهان چون خیلی زودتر از گیاهان پیر(مسن)ریشه زایی دارند.
روش تکثیر جنسی گیاهان(تکثیر بوسیله بذر)
بذر از ترکیب دانه گرده(گل نر)و خامه گل(گل ماده یا مادگی)بوجود می آید.
مزایای تکثیر بوسیله بذر:
روشی ارزان است،بذر را می توان به مدتطولانی در شرایط مناسب نگهداری نمود،کنترل بیماریها توسط بذر امکان پذیر است،بذر با شرایط محیطی سازگاری دارد،تکثیر پایه های درختان جهت پیوند بیشتر از طریق بذر است،بوسیله بذر می توان تعداد زیادی از گیاه را تولید نمود.
معایب تکثیر بوسیله بذر:
با جمع اوری و کاشت بذر در برخی گونه ها تفرق صفات ایجاد می شود.بذر دارای دوره نونهالی(زمان کاشت بذر تا تولید نهال)طولانی تر نسبت به سایر روش های تکثیر است،بذر عموما دارای ناخالصی می باشد(در صورت دم خالص سازی)بسیاری از بذرها بویژه درختان میوه پس از ۷-۹ سال به میوه می نشینند،برخی بذور دارای قوه نامیه کم می باشند.
با روش تکثیر جنسی (بذر)بسیاری از گیاهان زینتی یکساله،دو ساله و برخی گیاهان چند ساله را می توان تکثیر نمود مانند آهار ،جعفری،تاج خروس،لاله عباسی،قرنفل،تاج الملوک،انگشتانه ای،فیلودندرون،برخی گیاهان گوشتخوار.
بذرها از نظر گرده افشانی به دو نوع تقسیم می شوند:
۱-بذرهای هموزیگوت:بذرهایی هستند که دانه گرده و مادگی از یک جنس می باشند.
۲-بذرهای هتروزیگوت:بذرهایی هستند که دانه گرده غیر از گیاه مادری می باشند.
رسیدگی فیزیولوژیکی بذر:
بذرها باید بر روی گیاه مادری برسند و تکامل یابند تا قدرت جوانه زنی داشته باشند.
قوه نامیه بذر(درصد جوانه زنی)یا قدرت رویانی یا قدرت حیات:
عبارتست از درصد جوانه زنی یا درصد زنده مانی بذر.
بذرها را باید به مدت ۷-۱۴ روز در محیط مناسب رشد قرار داده و تعداد بذر جوانه زده را به صورت درصد محاسبه نمود.
قوه نامیه یکی از عواملمهم کیفیت بذر است.
روشه۱-مناسب ترین دما برای نگهداری بذر،دمای ۲-۴ درجه سانتی گراد یا همان دمای یخچال های معمولی است که میتوان بذور را برای مدت کوتاه نگهداری نمود.
۲- بهتر است جهت نگهداری بذر از فویل استفاده نمود.
۳-رطوبت مناسب بذر جهت نگهداری۸-۱۵ درصد میباشد.
