انواع گیاه سانسوریا | معرفی و نگهداری انواع سانسوریا

گیاه سانسوریا

در زبان انگلیسی با نام های Snake Plant (گیاه مار) | Mother in law tongue (زبان مادر شوهر) | Magic Sword شمشیر جادویی

خانواده : Asparagaceae

گیاه سانسوریا زیبا، متنوع و حدود ۶۰ گونه دارد، که معروف ترین آن ها شامل سانسوریا شمشیری، پاکوتاه، لوله ای (نیزه آفریقایی) و مهتابی می باشد، که برخی از گونه‌های آن در واریته های مختلف وجود دارد. سانسوریا زیرمجموعه ساکولنت ها می باشد، در کل گیاهی بسیار زیبا و مقاوم بوده و در شرایط نامساعد محیطی به راحتی دوام می آورد، سهولت در نگهداری سانسوریا، موجب محبوبیت فراوان آن نزد علاقه مندان به گل و گیاه گردیده است، از این رو در منازل، دفاتر، ادارات، بانک ها، کارخانه ها و مکان های شلوغِ دیگر نیز از سانسوریا می توان استفاده کرد.

گیاه سانسوریا در تصفیه هوای محیط بسیار مفید بوده و سم ها و گازهای مضر موجود در محیط مثل فُرمالدهید و تولوئن را جذب کرده و سبب بهبود کیفیت هوای اطراف خواهد شد. به همین دلیل کارشناسان قرار دادن گیاه سانسوریا در منزل، مخصوصاً اتاق خواب را پیشنهاد می کنند، جالب است بدانید که سانسوریا در طول شب هم اکسیژن آزاد کرده و می تواند در آرامش خواب بسیار مؤثر و مفید باشد.

گل‌دهی گیاه سانسوریا

گیاه سانسوریا بعد از گذشت چند دهه عمر و به اصطلاح بالغ شدن، در اواخر تابستان  نزدیکِ پاییز هر ساله گل می دهد. گل های گیاه در غروب خورشید باز شده و فقط یک شب عمر می کنند. گل های آن کوچک، به رنک سفید و سبز، بسیار شکننده، دارای رایحه عطر یاسمن و نوعی بوته کوهستانی و در کل معطر می باشد. همچنین سانسوریا دارای میوه کوچک، گِرد، از خانواده بری ها  به رنگ سبز، نارنجیِ روشن و قرمز می باشد. میوه سانسوریا گوشتی بوده، ۷ الی ۹ میلی متر عرض داشته و حاوی دو دانه، به طول ۶ الی ۷ میلی متر و حدود ۵ میلی متر عرض دارد، این دانه ها به رنگ قهوه ای مایل به زرد بوده و عموماً مستطیل شکل هستند.

برخی از انواع مهم گیاه سانسوریا :

• گیاه سانسوریا شمشیری

نام انگلیسی : Sansevieria Trifasciata

خانواده : Asparagaceae

بومی : غرب آفریقا

سانسوریا شمشیری در دو نوع سبز و ابلق بیشتر دیده می شود، برگ های گیاه کشیده همچون شمشیر بوده و در محیط سرپوشیده تا ارتفاع حدود ۵۰ سانتی متر رشد می کند، در صورت قرار گرفتن گیاه در طبیعت ارتفاع آن ممکن است به یک متر و حتی بیشتر هم برسد. در نوع سبز برگ های گیاه سبزِ کم رنگ بوده و نوارهایِ افقی سبز پُر رنگ در برگ های گیاه وجود دارد، در نوع ابلق هم ترکیب رنگ به همین گونه است با این تفاوت که نوار طلایی دور تا دورِ برگ را در بر گرفته و همین موضوع سبب زیبایی دو چندان سانسوریا شمشیری ابلق شده است.

• گیاه سانسوریا پاکوتاه

نام انگلیسی : Sansevieria Trifasciata Hahnii

خانواده : Asparagaceae

بومی : چین

این گونه از گیاه سانسوریا تا ارتفاع حدود ۲۰ الی ۲۵ سانتی متر رشد کرده و همان گونه که از نامش مشخص است گیاه کوچکی است، برای محیط های کوچک، بر روی میز کار مناسب بوده و بیشتر در مکان هایی که به دلیل کمبود فضا نمی توان از سایر گیاهان بهره گرفت می توان از سانسوریا پاکوتاه استفاده نمود. لازم به ذکر است بدانید که سانسوریا پاکوتاهی که ارتفاع خیلی کمی دارد را در بازار به اصطلاح سانسوریا پاکوتاهِ مینیاتوری یا سانسوریا مینیاتوری بیان می کنند، که به دلیل اختلافِ قیمت بین دو گیاه (منظور مینیاتوری و پاکوتاه)، این گونه بیان می شود و با گذشت زمان و رشدِ سانسوریا مینیاتوری، گیاه تغییر شکل داده و شکل گیاه بالغ (سانسوریا پاکوتاه) را به خود می گیرد.

• گیاه سانسوریا لوله ای /نیزه آفریقایی

نام انگلیسی : Sansevieria Cylindrica

خانواده : Ruscaceae

بومی : آنگولا

این گونه از گیاه سانسوریا دارای برگ های گرد لوله  ارتفاع آن در محیط خانه تا حدود ۵۰ سانتی متر می رسد، این در حالی است که در زادگاه خود، گیاه ضخامت بیشتری به خود گرفته و ارتفاع آن تا ۲ متر هم خواهد رسید. برخی از تولید کنندگانِ خوش ذوقِ این گونه، با بافتن گیاه زیبایی فراوانی را به آن داده و سبب تنوع در این گونه شده اند. به تازگی هم نوع دیگری از سانسوریا لوله ای وارد کشور شده تحت عنوان سانسوریا رنگی، که این نوع سانسوریا دارای تنوع رنگی بسیار بالایی بوده و رنگ های مصنوعی مخصوص به وسیله دستگاه مخصوص به گیاه زده می شود. رنگ ها مخملی بوده و به دلیل زیبایی و فروش بیشتر به گیاه زده می شود، رنگ ها به گونه ای است که با رشد گیاه قسمت رنگ شده هم رشد می کند و بزرگ می شود یا به اصطلاح رنگ کِش می آید. این محصولات (وارداتی) غالباً در حقیقت قلمه از گیاه مادری هست که نوک آن رنگ شده و داخل کوکوپیت قرار گرفته شده است و به اصطلاح گیاه کامل محسوب نمی‌شود. پس بهتر است همچون یک قلمه از آن نگهداری کرد، در هنگام خرید در صورت امکان از فروشنده بخواهید که وضعیت ریشه های گیاه را به شما نشان دهد، اگر گیاه ریشه ای نداشت نیاز به آبیاری کمتری خواهد داشت و بهتر است آبیاری از انتهای گلدان صورت گیرد.

• گیاه سانسوریا مهتابی

 نام انگلیسی : Sansevieria Moonshine

خانواده : Ruscaceae

بومی : قاره آفریقا

این گونه از سانسوریا دارای برگ های بلند به رنگ سبز روشن و نقره ای خاکستری بوده و به دلیل سهولت در نگهداری جزء گونه  های محبوب سانسوریا محسوب می شود.

شرایط نگهداری و پرورش گیاه سانسوریا :

    آبیاری گیاه سانسوریا :

به طور کلی بهترین آب برای آبیاری گیاهان، آبی است که مانده باشد. آب را درون ظرفی ریخته و اجازه دهید که املاحی داخل آن بوده ته نشین شده و از همه مهم تر دمای آب با دمای محیط یکسان می شود. سانسوریا به دلیل داشتن ساقه های زیر زمینی (ریزوم) و برگ های گوشتی، آب را درون خود ذخیره می کند، به همین دلیل پیشنهاد می شود بین دو آبیاری اجازه دهید سطح خاکِ گلدان به طور کامل خشک شود و سپس اقدام به آبیاری گیاه نمائید. به دلیل مقاومت بسیار بالای سانسوریا، خشکی خاک و کم آبی را می تواند تحمل کند ولی خشکی بیش از حد می تواند موجب چروک شدن برگ های گیاه شود و از طرفی هم آبیاری بیش از اندازه، زمینه ساز پوسیدگی گیاه و از بین رفتن آن را فراهم می نماید.

دمای مناسب گیاه سانسوریا :

گیاه سانسوریا در بازه دمایی ۱۵ الی ۳۰ درجه سانتی گراد بهترین رشد را خواهد داشت. با توجه به زیستگاه سانسوریا، این گیاه تحمل هوای گرم و خشک را برای مدت کوتاهی دارد ولی از قرار دادن گیاه در چنین دمایی (بالای ۳۵ درجه سانتی گراد) برای مدت طولانی اجتناب کنید. این نکته را هم در نظر بگیرید که گیاه سانسوریا دمای ۱۰ درجه سانتی گراد را می تواند تحمل کند و در صورتی که دما کمتر از آن (حدود صفر و یا زیر صفر درجه سانتی) به گیاه آسیب رسیده و حتی می تواند باعث یخ زدگی به دلیل وجود آب در برگ های گیاهسانسوریا گردد.

نور مناسب گیاه سانسوریا :

گیاه سانسوریا در نور کامل و غیرمستقیم بهترین رشد را داشته و در صورت فراهم نکردن نور کامل، گیاهِ ابلق حالت طلایی اطراف برگ را از دست داده، نوارهای افقی سبز پر رنگ که بر روی برگ های گیاه وجود دارد کم رنگ شده و یا از بین خواهد رفت و به اصطلاح گیاه رنگ پریده خواهد شد، از این رو پیشنهاد می‌شود گیاه در کنار پنجره های جنوبی (پنجره رو به قبله) قرار گیرد تا نیاز نوری گیاه به طور کامل بر طرف گردد. لازم به ذکر است بدانید گیاه سانسوریا جزء معدود گیاهانی می باشد که در شرایط نوری صفر (بدون هیچ نوری) زنده می ماند، ولی نگهداری از آن در چنین شرایطی برای مدت زمان کوتاهی (حدود ۳ ماه) توصیه گشته و باید بعد از گذشت این مدت زمان گیاه را به مکان مناسب منتقل کرد، در غیر این صورت برگ های جدید بسیار ضعیف، کوچک، باریک و کم رنگ به وجود خواهند آمد و گیاه امکان دارد از بین برود. تابش مستقیم نور خورشید هم بر روی گیاه موجب آفتاب سوختگی برگ های گیاه خواهد شد.

خاک مناسب گیاه سانسوریا :

گیاه سانسوریا به خاک نیمه سبک با زهکشی خوب نیاز دارد، از این رو ترکیب خاک کاکتوس، خاک برگ و خاک باغچه پیشنهاد می گردد.

رطوبت مناسب گیاه سانسوریا :

گیاه سانسوریا به رطوبت بالایی نیاز نداشته و رطوبت معمولی محیط نیز برای گیاه کفایت می کند.

تغذیه گیاه سانسوریا :

جهت حفظ شادابی و رشد هر چه بیشتر سانسوریا ماهی یک بار در فصول رشد (فروردین تا مهر ماه) می توان از کود مخصوص کاکتوس و ساکولنت یا کود مخصوص گیاهان زینتی طبق دستور درج شده بر روی محصول استفاده کرد.

تکثیر گیاه سانسوریا :

روش اول : استفاده از قلمه برگ سانسوریا

برای انجام این روش، یک برگ بالغ (برای مثال در نوع شمشیری حدود ۳۰ سانتی متر یا بلندتر) از سانسوریا را انتخاب کرده و به وسیله قیچی مناسب برگ گیاه را از انتها جدا کنید. سپس برگ را بر روی سطح صاف قرار داده و به وسیله چاقو یا قیچی مناسب آن را به قطعات حدود ۴ الی ۸ سانتی متری تقسیم کنید، به دلیل گوشتی بودن برگ گیاه و لِه شدن از وسیله مناسب جهت انجام این کار بهره گیرید، در غیر این صورت امکان دارد روزنه های برگ هنگام برش مسدود شده و احتمال جواب گرفتن تکثیر کاهش یابد. این نکته را هم در نظر بگیرید که هنگام برش، قطعات را در همان جهت قرار دهید، چون در صورت وارونه (بر عکس) قرار دادن قلمه در بستر، گیاه تکثیر نخواهد شد. جهت تکثیر گیاه ابلق به همین ترتیب باید عمل کرد ولی برای ابلق ماندن گیاه می بایست از قسمت پایین قلمه یک برش به صورت عدد هشت یا به اصطلاح یک مثلث به وسیله قیچی یا چاقو زد، در این صورت به احتمال خیلی زیاد گیاه جدید هم ابلق خواهد ماند. قلمه های بریده شده را در صورت امکان به پودر هورمون ریشه زایی آغشته کرده و در گلدان مناسب حاوی خاک کاکتوس قرار دهید، در صورت تأمین گرما و رطوبت لازم بعد از حدود ۴ هفته قلمه ها ریشه خواهند داد.

روش دوم : استفاده از پاجوش سانسوریا

گیاهِ سانسوریای بالغ به دلیل داشتن ساقه های زیر زمینی (ریزوم)، پاجوش های متعددی را در طول سال خواهد زد. استفاده از این روش جهت تکثیر گیاه سانسوریا به ویژه در نوع ابلق آن بسیار ساده و راحت خواهد بود. جهت بهره گرفتن از این روش اجازه دهید کمی پاجوشِ گیاه به وسیله گیاه مادر تغذیه شده و رشد مطلوبی داشته باشد، بعد از این که به ارتفاع مناسب رسید اقدام به جدا کردن از گیاه مادری نمائید، در این بازه زمانی هم، پاجوش تولید ریشه کرده و پس از جدا شدن از گیاهِ مادر، در مدت زمان کمتری رشد خواهد داشت. جهت انجام این روش به آرامی گیاه را از گلدان خارج نموده و به خوبی اطراف ریشه را تمیز نمائید (جهت تمیز کردن بهتر می توان از یک ظرف آب کمک گرفت)، پس از تمیز کردن اطراف ریشه به وسیله قیچی، کاتر یا چاقوی مناسب، تمیز و استریل اقدام به جدا کردن پاجوش از گیاه مادر نمائید. این نکته را در نظر داشته باشید که وقتی ریشه گیاه تمیز شده باشد می توان به سادگی محل برش پاجوش و اندازه ریشه را با توجه به وضعیت گیاه انتخاب کرد، پس از جدا کردن پاجوش آن را در گلدان مناسب قرار داده و می توان از ترکیب خاک کاکتوس، خاک برگ و خاک باغچه استفاده نمود.

هرس گیاه سانسوریا :

در صورت نیاز می توان برگ های سوخته و زرد شده را از گیاه جدا کرد. همچنین بعد از گل دهی و میوه دادن گیاه، سنبله ای که گل بر روی آن تشکیل شده بود را به وسیله قیچی مناسب از انتها هرس نمائید.

تعویض گلدان گیاه سانسوریا :

گیاه سانسوریا علاقه زیادی به جابه جا شدن نداشته و گلدان کوچک را بیشتر از گلدان بزرگ دوست دارد. بهترین گلدان برای این گیاه گلدان سفالی است که بر اثر بزرگ شدن گیاه باعث ترک خوردن و شکسته شدن آن می شود، در این هنگام اقدام به تعویض گلدان نمائید. در غیر این صورت هر ۳ سال یک بار اقدام به تعویض گلدان مناسب می باشد.

آفت و بیماری های گیاه سانسوریا :

 شپشک آردآلود : شته‌ی پشمالو یا شپشک آردآلود حشره‌ای است که طول آن به سه میلی‌متر می‌رسد، دارای سپر محافظ بوده، پوششی پشمالو و آرد مانند داشته و به راحتی قابل تشخیص می‌باشد. بر روی گیاه به راحتی حرکت می‌کند و تمام سطح گیاه را فرا گرفته و حتی به داخل خاک و ریشه هم سرایت می‌کند. در صورتی که این آفت کنترل نشود و از بین نرود گیاه حتماً از بین می‌رود. گیاهی که به این آفت بیمار شده باشد، رشدش متوقف شده و حالت چروکیده می‌گیرد. شپشک آردآلود به دلیل داشتن سپر محافظ، اثر بخشی سموم تماسی را کم کرده و در مقابل این سموم مقاومت می‌کند. همچنین به دلیل این که امکان دارد شپشک آردآلود در خاک هم نفوذ پیدا کند، باید از سم سیستمیک در برخورد با این آفت استفاده کرد.

تذکر :

گیاه سانسوریا برای حیوانات خانگی همچون سگ و گربه سمی بوده و باید مراقب بود توسط حیوانات خانگی جویده نشود.