آشنایی با خواص و نحوه کشت گیاه بامیه

نام انگلیسی : ABELMOSCHUS ESCULENTUS MOENCH

خانواده : MALVACEAE  – پنیرک

بومی : جنوب آسیا و غرب آفریقا

بامیه گیاهی یکساله و یا چندساله است که برگهای بامیه پهن و پنجه ای شکل است. هر برگ ۷-۵ لوب دارد. گلها سفید یا زرد بوده که معمولا در مرکز قرمز-ارغوانی است. میوه از نوع کپسول است و هر کپسول دربرگیرنده تعداد زیادی دانه های سفید رنگ می شود. بامیه به دلیل داشتن مقادیر زیادی فیبر، ویتامین C و فولات معروف است. علاوه بر این، بامیه منبع مناسبی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانت، کلسیم و پتاسیم می باشد.

منشأ اصلی بامیه را از ایتوپی و یک منطقه در شمال سودان می دانند و طی یافته های باستان شناسی ، سیزده قرن پیش در حاشیه رود نیل کاشته می شده و از آفریقا به خاورمیانه انتشار پیدا کرده است. ساقه این گیاه راست و سبزرنگ با شاخه های جانبی متعدد و ارتفاع ۱ الی دو متر است. برگها پنچه مانند سبزرنگ و بصورت نامتقارن می باشند رنگ دمبرگ ها سبز تا قرمز کم رنگ است. گلبرگ های گل بزرگ و زرد رنگ با دانه های قرمز رنگ در انتهای گلبرگ گلها بلند و استوانه ای شکل با بریدگی های زاویه دار است رنگ میوه ها عموماً سبز رنگ و باکناره های مضرس می باشد. اندازه میوه ها از ۱۸ ـ ۱۲ cm با تعداد ۸ ـ ۵ بر چه می باشند.

ارزش غذایی گیاه بامیه :

بامیه حاوی ترکیباتی از قبیل آهن ، کلسیم ، تیامین ، رایبوفلاوین نیاسین ویتامین C یا اسکوربیک اسید ، لعاب می باشد . در گل های آن دو نوع فلاونول پیگمان به نام گوسی پتین و کوروستین وجود دارد . همچنین بامیه خام حاوی مقادیری پروتئین ، مواد قندی ، هیدرات های کربن ، فسفر ، کلسیم ، سدیم ، خاکستر و ویتامین A دارد.

خواص داروئی گیاه بامیه :

قسمت مورد استفاده دارویی بامیه گل و تخم و ریشه و میوه آن است . بامیه طبق نظر حکمای طب سنتی سرد و مرطوب و از نظر خواص بامیه برای گرم مزاجان خوب است. جوشانده میوه نارس بامیه دارای خواص ادرار آور ، نرم کننده ، التیام دهنده ، مقوی ، لطیف کننده پوست ، تخم آن معرق و محرک قلبی و ضد اسپاسم ، و لعاب حاصل از میوه و تخم آن هم نیز نرم کننده است و میوه خام آن مقوی قوه جنسی است .

بامیه در موارد ناراحتی های سرماخوردگی ای که موجب التهاب یک غشای مخاطی هنگام ترشح می شود ، سوزش مجرای ادرار در موقع ادرار کردن ، تسهیل زایمان های مشکل ، احساس درد در موقع ادرار کردن ، سوزاک به کار می رود.

شرایط پرورش و کشت گیاه بامیه :

آب وهوای مناسب بامیه :

بامیه گیاه فصل گرم است و مقاومت هوای خنک و یخبندان ندارد. در نقاطی که دوره رشد کوتاه بوده و شبهای آن نسبتاً سرد می باشد بخوبی رشد نمی کند و میوه خوبی نمی دهد . بنابراین آنرا در اول فصل نمی کارند. همچنین در آخر فصل تابستان که روزها کوتاه بوده و شبها سرد باشد میزان محصول آن کاملاًَ پائین می آید. بامیه تحمل رطوبت را ندارد. دمای مناسب برای رشد بوته آن بین ۲۱ تا۳۰ درجه سانتی گراد می باشد. در طول مدت رشد دما نباید از ۱۸ درجه سانتی گراد کمتر و از ۳۵ درجه سانتی گراد بیشتر باشد.

خاک مناسب کشت بامیه :

برای بامیه خاکهای عمیق و حاصلخیز مناسب است تقریباً در هر خاکی رشد می کند و محصول می دهد. اگر خاک کمی اسیدی یا خنثی باشد برای گیاه مناسب است بهترین PH بین ۶ تا ۷ می باشد.

کوددهی بامیه :

هرچند، بامیه طالب ازت زیاد است ولی در اراضی قوی و حاصلخیز احتیاج به کود اضافی ندارد. در اراضی ضعیف و شنی در صورتیکه از کود دامی استفاده نشود باید کود شیمیایی به فرمول نسبی ۵-۱۰-۵ به مقدار ۵۰۰ کیلو تا ۱ تن در هکتار به محصول داد.

مراحل کاشت بامیه :

۱ – تصمیم بگیرید که دانه بامیه را ابتدا در خانه بکارید یا خارج از خانه. اگر شما در منطقه ای با آب و هوای گرم زندگی می کنید ساده ترین راه، کاشت دانه های بامیه در خارج از خانه در باغ یا باغچه می باشد. دانه های بامیه را باید در اوایل بهار، زمانی که سرما کاملا رفع شده است و درجه حرارت در طول شب از ۱۳ درجه سانتی گراد کمتر نمی شود کاشت. اگر شما در منطقه سردی زندگی می کنید و سرما در اوایل بهار کاملا رفع نمی شود، می توانید بامیه را در اواخر بهار بکارید و بهتر است که دانه های بامیه را ۲ یا ۳ هفته قبل از پایان سرما در خانه نشا کنید و پس از رفع سرما آن ها را به خارج از خانه در زمین منتقل کنید.

اگر می خواهید دانه را ابتدا در خانه بکارید، باید آن ها را در یک اتاق گرم و آفتابی نگه دارید. همچنین می توانید با استفاده از نور لامپ آن ها را در طول دوره جوانه زنی، گرم نگه دارید. دانه های بامیه را باید به خوبی سیراب نگه داشت، زیرا کم آبی باعث عدم رشد گیاه می شود. انتقال و کاشت نهال های بامیه به خارج از خانه همانند کاشت دانه های بامیه در خارج از خانه است که در ادامه متن گفته می شود.

۲ – آفتابی ترین نقطه باغ خود را انتخاب کنید. بامیه بهترین رشد را در آفتاب کامل دارد. اگر بامیه در یک مکان سایه دار کاشته شود میوه زیادی تولید نمی کند. بامیه باید در جایی کاشته شود که روزانه حداقل ۶ ساعت آفتاب کامل دریافت کند. اگر هوا خیلی گرم شد نگران نباشید، بامیه با هوای گرم سازگار است و در اوج تابستان نیز به خوبی رشد می کند.

۳ – PH خاک را تست کنید. PH مناسب برای رشد بامیه ۶٫۵ تا ۷ می باشد. برای افزایش PH خاک می توانید از سنگ آهک یا پودر استخوان استفاده کنید. اگر شما نمی خواهید از این طریق PH خاک را تغییر دهید می توانید از اقدامات دیگری استفاده کنید. شما می توانید از مقدار زیادی کمپوست استفاده کنید، این کار باعث افزایش PH در طول زمان می شود.

۴ – خاک را با مواد مغذی غنی کنید. بامیه در خاک های غنی و سرشار از مواد مغذی به خوبی رشد می کند. شما می توانید خاک خود را با کمپوست غنی کنید و یا از کودهای آلی استفاده کنید. راه دیگر این است که زمین را به عمق ۳۰ سانتی متر شخم بزنید و تا عمق ۱۰ سانتی متری، خاک را با کمپوست یا کود آلی مخلوط کنید به طوری که در کل زمین به طور مساوی توزیع شود. بامیه در خاک های رسی شنی بهترین نتیجه را می دهد. زیرا این خاک ها در بهار خیلی زود گرم می شوند و کاشت به موقع را امکان پذیر می کند.

بامیه به دلیل دوره رشد طولانی که دارد مواد غذایی زیادی جذب می کند، بنابراین نباید از غنی ساختن خاک غفلت کرد. در صورتی که خاک غنی نباشد بامیه رشد خوبی نخواهد داشت و میوه های زیادی تولید نخواهد کرد.

۵ – زمانی که هوا به میزان کافی گرم باشد می توانید بذرهای بامیه و یا نهال های آن را در زمین بکارید. بذرها را به عمق ۱…۳ سانتی متر در زمین قرار دهید و فاصله بین بذرها را ۱۰ سانتی متر در نظر بگیرید. زمانی که اندازه نهال ها به ۷ سانتی متر رسید، نهال ها را تنک کنید و گیاهان ضعیف تر را حذف کنید. در نهایت فاصله بین نهال ها باید ۳۰ سانتی متر و فاصله بین ردیف ها ۹۰ سانتی متر باشد.

اگر شما ابتدا دانه ها را در خانه نشا کرده اید و می خواهید نهال ها در خارج از خانه بکارید، باید نهال ها را در فاصله ۳۰ سانتی متری از هم بکارید، فاصله بین ردیف ها نیز باید ۹۰ سانتی متر باشد. گودالی حفر کنید که به اندازه کافی بزرگ باشد و ریشه به راحتی در آن جا بگیرد. بعد از کاشت بذرها یا نهال ها به آن ها آب دهید.

اگر می خواهید جوانه زنی به سرعت انجام شود می توانید بذر را به مدت یک شب قبل از کاشت در آب بخیسانید یا برای شکستن پوسته بذر، آن را فریز کنید.

مراقبت های بعد از کاشت:

سله شکنی ، آبیاری و مبارزه با علف های هرز از کارهای اصلی و اساسی مزرعه بامیه است. اگر به گیاه اجازه رشد دهند به بیش از ۲ متر می رسد اما بهتر است جوانه انتهایی آن را پیش از رشد یکمتری قطع کنند تا شاخه های جانبی و درنتیجه میوه بیشتری تولید کند و گیاه حالت چنبره ای به خود بگیرد.

در بامیه برداشت میوه مرتب انجام می گیرد. غلاف های محتوی بذر قسمت خوراکی آن را تشکیل می دهند. توصیه می شود برداشت میوه هر روز انجام شود. چنانچه میوه خم شود و در این صورت شکاف بردارد، زمان برداشت آن فرا رسیده است. اگر میوه فقط خم شود و شکافته نگردد از موقع برداشت آن گذشته است. که در این صورت غلاف ها چوبی شده، از کیفیت آن ها کاسته می گردد. هنگام برداشت، طول میوه بین ۵ تا ۷ سانتی متر می باشد. از ظهور گل تا برداشت میوه بین ۴ تا ۶ روز طول می کشد.