آشنایی با خواص وشرایط پرورش چای کوهی | چای کوهی

نام انگلیسی : Stachys lavandulifolia

خانواده : Clusiaceae

بومی : اروپا و مناطق کوهستانی

چای کوهی، در اکثر نقاط دنیا پرورش پیدا می‌کند، در گذشته، از چای کوهی تنها به عنوان داروی درمان و التیام زخم استفاده می‌شده است. این نوع چای رادر ایران بیشتر در نواحی غرب و در مناطق کوهستانی می‌‌توان یافت. مهمترین ترکیبات شیمیایی چای کوهی هاپیرین، ماده قرمز رنگ هایپریسین، تانن و اسید نیکوتینیک است.

نام‌های دیگر آن هزارچشم، علف چای ،چای چوپان ، هوفاریقون است. گلهای این گیاه به رنگ سفید یا زرد است که در بالای ساقه به صورت مجتمع به چشم می‌خورد که این گلها کمی معطر و دارای بوی مخصوصی است. چای کوهی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد این گیاه ضد کرم معده و روده است و گرفتگی صدا را باز می‌کند.

دارای برگهای متقابل می باشد.ریشه های گیاه کوتاه وبه طول ۴۵-۳۰ سانتی متر و عرض۴/۰-۳/۰ سانتی متر می باشد. ساقه های متعدد و منشعب آن دارای دو خط نسبتاً برجسته در تمامی طول آن می باشد و شاخه های متقابل و جفتی آن از یک ریزوم کوتاه در سطح خاک منشاء می گیرند. برگها متقابل، بیضوی و نسبتاً نیزه ای شکل بوده، دمبرگها کوتاه و بر روی آنها نقاط کوچک و شفافی به تعداد فراوان دیده می شود که در واقع کیسه های ترشی مملو از اسانس هستند. در گلبرگهای آن نقاط ریز با خطوط تیره ای مشاهده می شود که غده های ترشحی می باشند، محتوای غده ها شیره ای به رنگ قرمز مایل به قهوه ای می باشد.گلهای آن زرد رنگ بوده و از پنج کاسبرگ سبز و ۵ گلبرگ زرد طلایی به صورت آزاد (نیزه ای شکل) تشکیل شده است.  مایعی که از گلها خارج می گردد قرمز بوده وبر روی پوست اثر آبی- بنفش بر جای می گذارد. میوه به صورت کپسول ۳ خانه می باشد که بذور تیره رنگ در آن قرار دارد.

خواص درمانی چای کوهی :

 گیاه چای کوهی از نظر طب قدیم ایران، دارای مزاج گرم و خشک است، لذا برای درمان بیشتر بیماری‌های رطوبی و سرد مزاج مفید است. ماده قرمز رنگ هایپریسین که در برگ‌های چای کوهی وجود دارد و با فشار دادن برگ‌ها از آن استخراج می‌‌شود برای التیام زخم‌‌ها و درمان سوختگی‌‌ ها به کار می‌رود. خواص دارویی این گیاه عبارتند از:

• چای کوهی باعث افزایش اشتها شده، بنابراین می‌توان آنرا به بچه‌ها و افراد مسن که اشتها ندارند توصیه کرد.
• استفاده از چای کوهی در درمان و بهبود سرماخوردگی موثر است، همچنین گرفتگی صدا را باز و خلط آور است.
• نوشیدن چای کوهی برای رفع افسردگی و درمان بیخوابی مفید است، چنانچه سه روز متوالی از چای کوهی استفاده شود، حالات افسردگی را از بین برده، بیخوابی را مداوا می‌کند و بیماران اعتماد به نفس خود را باز می‌یابند.
• از خواص چای کوهی برای درمان برخی بیماری‌های مهلک نظیر فلج، مننژیت، کزاز و سیاه سرفه استفاده می‌شود.
• مصرف این گیاه، ضد کرم معده و روده است.
• چای کوهی، ادرار آور و قاعده آور است.
• از مهمترین خواص چای کوهی، درمان و التیام زخمها، سوختگی و جای نیش حشرات است، به این منظور، برگ آن را بصورت پودر درآورده و روی زخم‌های عمیق قرار دهید.
• چای کوهی، درمان کننده اسهال و اسهال خونی است.
• استفاده از چای کوهی، برای درد دنبالچه، درد پشت و گردن و تسکین درد سیاتیک مفید است.
• اگر مشکوک به خونریزی مغزی هستید و یا احتمال خونریزی مغزی وجود دارد حتما از چای کوهی استفاده کنید.
• نوشیدن چای کوهی، برای رفع کم خونی مفید است.
• چای کوهی می‌تواند ویروس‌ها را از بین برده و حتی برای از بین بردن ویروس بیماری ایدز نیز مفید است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میگردد.
• از خواص چای کوهی، براى درمان بيماريهاى رطوبتى استفاده کرده، بخصوص براى مبتلایان به روماتيسم و درد مفاصل مفید است.
• جوشانده سرشاخه‏ هاى گیاه چای کوهی، جهت تقويت و تنظيم دستگاه رحمى، ضد عفونى كردن مجارى ادرار و رفع سردرد و میگرن مفید است.
• امروزه اثرات ضد سرطانی این گیاه، به ویژه بر روی سرطان خون ثابت شده است.

شرایط پرورش چای کوهی :

چای کوهی گیاهی است آفتاب دوست و تا حدودی رطوبت پسند که در خاک هایی با بافت سبک تا متوسط با pH خنثی بخوبی رشد می نماید این گیاه خاکهایی با تابش مناسب نور خورشید، غنی از موادغذایی، رطوبت مناسب و زهکش خوب را با pH: 6-7 را می پسندد. نسبت به خاکهای اسیدی و قلیایی نیز تا حدودی مقاوم می باشد. جذب کننده عنصر کادمیم است وباید در خاکهایی که حاوی بیش از ۲۵/۰ mgcd/kgsoil هستند، پرورش یابد.

نور مورد نیاز چای کوهی :

چای کوهی گیاهی است روز بلند و حداکثر گل و ماده موثره آن را در اوایل تابستان تولید می نماید.دانشمندان اثر نور ماورای بنفش را با طول موج ۲۵۴ نانومتر به مدت ۱,۵,۴۸,۱۶۸ ساعت بر چای کوهی مورد بررسی قرار دادند و مشخص کردند که با تابش نور مذکور به مدت ۴۸ ساعت میزان هیپرسین از ۱٫۱۷ میلی گرم به ۲ میلی گرم در ۱۰۰ گرم ماده خشک و پسودوهیپریسین از ۵٫۲ میلی گرم به ۷ میلی گرم در ۱۰۰ گرم ماده خشک افزایش می یابد.

دمای  چای کوهی :

چای کوهی در محدوده وسیعی از اقالیم رشد می کند اما برای جوانه زنی یا بقای گیاهچه در ارتفاع بیش از ۱۵۰۰ متر به علت سرما رشد محدودی پیدا می کند. این گیاه در صفر درجه سانتی گراد شروع به رشد می کند , در مناطق معتدل رشد مطلوبی دارد و گرمای بیش از حد رشد آن را مختل می کند.

رطوبت موردنیاز چای کوهی :

بارندگی زیاد باعث کاهش هوای خاک و شستشوی عناصر غذایی می گردد که برای چای کوهی مناسب نمی باشد.تحقیقات بهترین رشد چای کوهی را ارتفاع ۶۰۰ متر و بارندگی بیش از ۷۶۰ میلی متر عنوان نموده است.

خاک چای کوهی :

به EC و PH خاک و آب حساس است در حالی که در محدوده های وسیعی از خاکها رشد می کند ولی بهترین رشد را در خاک های سبک و عمیق دارد. رشد مطلوب این گیاه در خاک هایی با حاصل خیزی زیاد تا کم با زهکش خوب است و بهترین PH حدود ۶٫۶ , بهترین EC خاک و آب حدود ۲۰۰۰ میکروموس می باشد.

زمان, فواصل و روش کاشت چای کوهی :

تکثیر این گیاه عمدتا توسط بذر و گاها توسط ساقه های رونده صورت می گیرد. بذور ریز این گیاه را بایستی در عمق کم کشت نمود و معمولا از کشت غیرمستقیم بذور استفاده می شود.

در اواخر زمستان بذرها داخل خزانه , در پیت  و بدون پوشش روی بستر کشت می شوند. بذرها در ۱۰-۲۸ روز جوانه می زنند. هنگامی که نشاها به ارتفاع ۱۰-۱۵ سانتی متر رسیدند می توان آنها را به مزرعه منتقل کرد. این عمل باید بلافاصله بعد از مساعد شدن هوا و رفع یخ بندان صورت  صورت گیرد که بطور معمول مدت زمان لازم جهت انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی ۴۵-۶۰ روز به طول می انجامد.