نقش خاک و بستر جهت رشد و نمو گلهای زینتی بسیار حائز اهمیت است،وظیفه خاک استقرار گیاه و جذب آب و مواد غذایی است.
خصوصیات خاک باغچه:
خاک باغچه برای گلکاری باید دارای زهکشی مناسب، حاصلخیز و دارای مواد آلی مناسب، بدون بذر و قطعات علفهای هرز، دارای بافت و ساختمان مناسب باشد.خاک باغچه باید تا عمق حداقل ۵۰ سانتی متری حاصلخیز با بافت مناسب باشد.
اگر خاک باغچه رسی و سنگین باشد باید به آن ماسه یا شن شسته و شیرین، خاک برگ، کود دامی پوسیده اضافه کرد تا اصلاح شود (به ازاء هر متر مربع سطح باغچه تا ۱۰ کیلوگرم کود دامی پوسیده در موقع کند و کوب به خاک اضافه نمود) قبل از کاشت گل در باغچه حتما خاک را تا عمق حداقل ۳۰ سانتی متری با بیل کند و کوب (شخم) نمود تا در کاهش علفهای هرز، مخلوط کردن کود دامی پوسیده و برگها یا خاک، از بین رفتن آفات، هوا دهی به ریشه موثر باشد.
زمان مناسب کند و کوب باغچه در اواخر فصل پاییز بوده و رطوبت خاک در حد متوسط باشد (نه خیلی خشک نه خیلی خیس) در غیر اینصورت خاک باغچه بصورت کلوخه در خواهد آمد.
خاکهای دارای مواد آلی عموما دارای رنگ تیره قهوه ای و سیاه و خاکهای بدون مواد آلی دارای رنگ روشن می باشند. خاکهای آهکی و گچی دارای رنگ سفید یا کرم باز هستند.
خصوصیات خاک گلدان:
خاک گلدان که دار داخل آن گلهای فصلی فضای آزاد کاشته می شود با خاک باغچه کمی متفاوت است.خاک گلدان باید از نظر بافت در حد متوسط باشد.
مخلوط مناسب خاک گلدان باید ترکیبی از خاک مرغوب باغچه، شن شیرین شسته شده، کود دامی پوسیده، خاک برگ پوسیده یا ورمی کمپوست باشد. برای برخی گلهای گلدانی می توان از تورب یا کوکوپیت یا پرلیت استفاده نمود. برخی گلهای زینتی که در گلدان کاشته می شوند مانند کاکتوسها و ساکولنت ها و برخی گیاهان پیازی نیاز به خاک سبک دارند.
مخلوط مناسب خاک گلدان شامل : ۲ پیمانه خاک مرغوب باغچه، ۱ پیمانه ماسه یا شن شیرین شسته شده، ۱ پیمانه کود دامی پوسیده، ۱ پیمانه خاک برگ پوسیده (می توان به جای خاک برگ از پیت ماس یا کوکوپیت و بجای شن از پرلیت استفاده نمود)
اجزای خاک :
۱- پیت ماس:
به آن تورب نیز می گویند. خاکی است که از بقایای در حال تخمیر اندامهای مختلف گیاهان بوجود می آید، پیت ماس حاصل تخمیر خزه هایی است که در قاره اروپا به وفور یافت می شود، از ویژگی های بارز آن PH پایین و اسیدی بودن آن است. این خاک عاری از هرگونه عوامل بیماری زای خاک است.
پیت ماس موجب اصلاح خاک، بالا بردن ذخیره آب در خاک، جذب عناصر غذایی در خاک می شود. از پیت ماس می توان جهت کاشت بذرهای کمیاب و گران قیمت، مخلوط کردن با خاک انواع گیاهان ارزشمند استفاده نمود.
مخلوطی از پیت ماس، کوکوپیت، پرلیت، خاک مرغوب باغچه خاک مناسبی برای گیاهان گلدانی فضای آزاد ارزشمند می باشد.
۲- کوکوپیت:
از الیاف دور میوه نارگیل یا الیاف تنه درخت نارگیل تهیه می شود که بصورت فشرده وجود دارد.کوکوپیت موجب ذخیره رطوبت آب در خاک، تخلخل خاک جهت تهویه آن، اصلاح خاک، ایجاد PH مناسب (با توجه به اسیدی بودن آن) می گردد. از آن در بستر قلمه زنی و کشت بذر و یا مخلوط با خاک گلدان استفاده می شود. کوکوپیت عاری از هرگونه عوامل بیماری زای خاک است و نیازی به ضدعفونی ندارد.کوکوپیت را می توان با پرلیت، پیت ماس، شن شیرین شسته شده استفاده نمود.
طرز تهیه کوکوپیت و آماده کردن آن اینکه ابتدا قالب کوکوپیت را درون آب به مدت ۱۲ ساعت غوطه ور کرده، سپس آن را از آب خارج نموده و آن را از هم باز کنید و استفاده نمائید.
۳- پرلایت، پرلیت:
منشأ آن سنگ های آتشفشانی است، رنگ آن سفید و فاقد هر گونه ذخیره غذایی است. حدود۷ – ۳برابر وزن خود آب جذب می کند، بسیار سبک است و موجب کاهش وزن خاک گلدان می شود – قطر ذرات آن حدود ۴ -۲ میلی متر است، فاقد هر گونه مواد بیماری زاست و نیازی به ضدعفونی ندارد.
پرلیت می تواند جایگزین ماسه یا شن در ترکیب خاک گردد و موجب زهکشی مناسب آب در خاک و تبادل هوا در خاک می گردد. PH آن خنثی و برابر ۷ است.
مخلوطی از پرلیت، پیت ماس یا کوکوپیت، خاک مرغوب باغچه و کود دامی پوسیده برای گیاهان گلدانی مناسب است.
۴- خاک مرغوب باغچه:
خاکی است شامل خاک رس، شن یا ماسه، مواد آلی مانند خاک برگ و کود دامی پوسیده می باشد. برای کشت اکثر گیاهان زینتی فضای آزاد مناسب است. خاک حاصلخیز سطح زمین تا عمق ۴۰ – ۳۰ سانتیمتری در باغچه ها یا باغات یا زمینهای کشاورزی قابل تهیه است.
۵- خاک برگ پوسیده:
از بقایای گیاهانی که روی هم انباشته شده و یا از تجزیه برگها حاصل می شود. در فصل پاییز برگ درختان را جمع آوری کرده و در گودالی ریخته تا در اثر رطوبت و دما برگها تجزیه شده و پس از ۱۲ – ۹ ماه برگها کاملا پوسیده و قابل استفاده می شود. این خاک برگ پوسیده را می توان با سایر خاکها مخلوط و مورد استفاده قرار داد.
تذکر: اینکه از برگ گردو و کاج به علت مواد داخل آن نباید در تولید خاک برگ استفاده نمود.
۶- کمپوست:
نوعی کود آلی است، بیشتر از زباله های جامد خانگی با منشأ آلی مانند بقایای گیاهی و غذایی تجزیه شده حاصل می شود. موجب اصلاح خاک و تخلخل در خاک و ریشه دهی می گردد. این خاک حاوی مواد غذایی مناسبی است.حتماً باید پوسیده شده و مورد استفاده قرار گیرد. در چمن کاری، فضاهای سبز شهری و مخلوط با خاک باغچه ها می توان استفاده نمود.
۷- شن یا ماسه:
این خاک دارای نفوذپزیری زیادی است، دارای تخلخل زیادی است، از نظر مواد غذایی بسیار ضعیف است، برای اصلاح آن می توان از خاک رس یا کود حیوانی یا گیاهی یا خاک برگ یا کمپوست استفاده کرد. مخلوط با خاک برگ یا پیت ماس یا کوکوپیت خاک مناسبی برای قلمه زنی است. قطر شن یا ماسه از ۲ – ۵/۰ میلی متر است. شن و ماسه را باید حتما شستشو داده و ضد عفونی نموده و سپس استفاده نمود. اثرات شن و ماسه با پرلیت در خاک یکی است.
۸- ورمی کمپوست:
متشکل از ورمی (کرم خاکی) و کمپوست (مواد آلی) است. به معنای خاکی است که از فعالیت کرم خاکی حاصل شده است. مجموعه ای از فضولات کرم به همراه مواد آلی تجزیه شده و نیز اجساد کرمها می باشد.
این خاک ارزش غذایی فراوانی برای گیاهان دارد. خاکی است سبک، عاری از تخم علفهای هرز، دارای عناصر غذایی، قابلیت بالای نگهداری آب، اصلاح کننده خاک، بی بو، تیره که موجب حاصلخیزی خاک می گردد.
می توان آنرا مخلوط با بقیه خاکها استفاده نمود. می توان به نسبت ۱۵ – ۱۰ % حجم یا خاک گلدان مخلوط و مورد استفاده قرار داد.
۹- خاک لوم:
مخلوطی از خاک رس، ماسه، خاک برگ است. خاکی است که از طغیان آب رودخانه ها و یا در کف نهرها باقی می ماند. از نظر مواد غذایی بسیار غنی بوده و جزء بهترین خاکهای کشاورزی است.
۱۰- لیکا:
لیکا دانه های سبک رس منبسط شده است. می توان از آن در ته گلدان به عنوان زهکش استفاده نمود.
در مخلوط خاک هم جهت سبک شدن بستر کاشت و ایجاد تخلخل در خاک و حرکت ریشه و هوا دهی ریشه را تسهیل می نماید. ضمناً جهت جذب آب نیز موثر می باشد. می توان تا ۲۰ درصد حجم خاک را از آن تشکیل داد.
۱۱- هموس:
خاکهای سیاه رنگ می باشد که از تجزیه بقایای گیاهی بوجود آمده و قدرت زیادی در جذب و نگهداری آب و مواد غذایی دارد. هموس باعث بهبود ساختمان خاک جهت رشد گیاهان می باشد. هموس بیشتر جزء خاکهای مناطق جنگلی و باغات قدیمی که دارای لاشبرگ های زیاد است می باشد که در اثر تجمع مواد آلی حاصل از شاخ و برگ درختان می باشد.
