آشنایی با خواص و شرایط پرورش گیاه کاکوتی

نام انگلیسی : ZIZIPHORA

خانواده :   LAMIACEAE  – نعناعیان

بومی : آسیا

کاکوتی یکی از گیاهان دارویی از تیره نعنائیان است، بوی آن مانند آویشن و پونه بوده، طعم تندی و تیزی دارد و گل های آن به رنگ بنفش هستند. این گیاه در نواحی کوهستانی ایران مانند ارتفاعات شهرستان بجنورد و جاجرم واقع درخراسان شمالی می‌روید. در گویش محلی در خراسان به آن آنخ گفته می شود، همچنین در آذربایجان به آن کلکوتی یا کهلیک اوتی می گویند.

 کاکوتی گیاهی چند ساله با بوته های پر پشت (پر ساقه)، پایا، اغلب به صورت بوته‌های انبوه و به رنگ سبز یا سبز مایل به خاکستری است که ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر میباشد.

این گیاه دارای ساقه های متعدد اما تکی است که معمولا از ناحیه قاعده گیاه منشعب شده‌اند . بعضی ساقه ها کوتاه و برخی بلندتر هستند. ساقه های گیاه کاکوتی در قاعده سخت و کم وبیش چوبی، پوشیده از برگ، ساده به صورت ساقه‌های گلدار ایستاده یا خیزان، گاهی خزنده و در انتهای گل آذین است.

برگهای کاکوتی معطر است. سر نیزه‌ای یا خطی متمایل به سر نیزه‌ای که در قاعده باریک میشود و اکثرا دارای دمبرگی کوتاه و در بخش‌های بالا دارای موهای لطیف است. گل‌های این گیاه به رنگ سفید یا صورتی یا ارغوانی، بدون دمگل، مجتمع، گل آذین، کپه ای و متراکم است که در انتهای آن کروی یا تخم مرغی، پهن و دراز است. 

خواص دارویی کاکوتی :

بهبود عملکرد معده و دستگاه گوارش

کاکوتی دارای خواص ضد التهابی و آرام بخش طبیعی است که به درمان معده درد، نفخ شکم، دل پیچه و سلامت دستگاه گوارش کمک می کند. علاوه بر این کاکوتی به دلیل خواص ضد میکروبی که دارد، خطر ابتلا به زخم معده ناشی از هلیکو باکتر پیلوری را کاهش می دهد.

درمان اسهال

در طب سنتی از کاکوتی برای درمان اسهال استفاده می شود؛ کاکوتی دارای خواص ضد عفونی کننده قوی است که روده را پاک سازی کرده و اسهال را درمان می کند.

کنترل دیابت و قند خون

یک تحقیق اولیه در ایران نشان می دهد که عصاره کاکوتی بر روی سلول های بتای پانکراس اثر گذاشته و با افزایش ترشح انسولین، باعث کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می شود.

کمک به در مان سرماخوردگی و آنفلونزا

در طب سنتی از کاکوتی برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی و آنفلونزا استفاده می شود؛ کاکوتی دارای خواص ضد باکتریایی قوی بوده و خطر ابتلا به سرماخوردگی و آنفلونزا را کاهش می دهد. گیاه کاکوتی، خلط آور است که باعث سم زدایی و پاک سازی دستگاه تنفسی شده و به درمان سرفه و برونشیت کمک می کند.

کمک به در مان روماتیسم و سیاتیک

گیاه کاکوتی کوهی به دلیل خواص ضد التهابی و ضد درد، می تواند به درمان روماتیسم و سیاتیک کمک کند.

دارای خواص ضد سرطان

یک تحقیق در سال ۲۰۱۳ نشان داده که کاکوتی خواص ضد سرطانی دارد و یکی از بهترین گیاهان دارویی برای پیشگیری و درمان سرطان معده می باشد.

روشن کننده پوست صورت

روغن کاکوتی یکی از بهترین روش ها برای پاک سازی پوست از آلودگی هاست که به روشن تر و سفید تر شدن پوست صورت کمک می کند.

دئودورانت طبیعی

روغن کاکوتی دارای خواص ضد باکتریایی است و چون بوی تندی دارد، می توان از آن به عنوان یکی دئودورانت طبیعی استفاده کرد.

خواص چای و دمنوش کاکوتی

دمنوش کاکوتی، تب مالت را درمان می کند. دمنوش کاکوتی برای درمان خون دماغ شدن در کودکان و بزرگسالان مفید می باشد؛ اگر خون دماغ شدید یک پنبه را به دمنوش کاکوتی آغشته کرده و در بینی خود بگذارید.

دمنوش کاکوتی باعث تقویت قلب شده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته قلبی را کاهش می دهد.

خواص عرق کاکوتی

عرق کاکوتی خواص ضد عفونی کننده دارد و یکی از بهترین نوشیدنی ها برای درمان معده درد، نفخ شکم و سلامت دستگاه گوارش می باشد.

عوارض و مضرات کاکوتی

جنین و زنان باردار

کاکوتی یکی از بهترین گیاهان دارویی برای درمان کم خونی در دوران بارداری می باشد؛ کاکوتی جذب آهن از مواد غذایی را بهبود بخشیده و کم خونی در دوران بارداری را درمان می کند. با این وجود به دلیل اینکه کاکوتی یک گیاه قاعده آور است و می تواند خطر سقط جنین در دوران بارداری را افزایش دهد، توصیه می شود که زنان باردار بهتر است از زیاده روی در مصرف آن اجتناب کنند.

افزایش فشار خون

گفته می شود که ممکن است کاکوتی باعث افزایش فشار خون شود، به همین دلیل توصیه شده که افراد مبتلا به فشار خون بالا از زیاده روی در مصرف این گیاه دارویی اجتناب کنند.

شرایط محیط برای رشد گیاه کاکوتی

شرایط اکولوژیکی مورد نیاز رشد گیاه دارویی کاکوتی عبارتند از :

نور مناسب پرورش کاکوتی :

کاکوتی به نور زیاد برای رشد و مکان روشن احتیاج دارد

خاک مناسب کاکوتی :

لازم است خاک گلدان برای کاشت این گیاه، از زهکشی خوب و کاملی برخوردار باشد. همچنین در خاک های غنی از مواد آلی و حاصلخیز رشد بهتری از خود نشان می دهد.

آبیاری گیاه کاکوتی :

بعد از بذر پاشی اولین مرحله آبیاری انجام می شود. اگر هوا مرطوب باشد بعد از چند روز بذرها جوانه می زنند وگرنه بعد از یک یا دو روز آبیاری تکرار می شود.

کوددهی گیاه کاکوتی :

به طور کلی دادن کودهای تقویتی و کود کامل به رشد بهینه این گیاه کمک می کند.

تکثیر گیاه کاکوتی :

این گیاه را از طریق بذر بصورت مستقیم در زمین اصلی یا تهیه نشاء و انتقال آن در زمان مناسب به بستر اصلی ازدیاد می نمایند. زمان کاشت اواخر تابستان تا اوایل پائیز می باشد.

طریقه کاشت بذر کاکوتی :

کاکوتی از طریق بذر تکثیر می‌شود. بذر کاکوتی برای رشد نیاز به تیمار و سرمادهی دارد. برای سرمادهی و تیمار بذرهای این گیاه را با خاک اره و مقداری کمپوست مخلوط کنید، و آن را مرطوب کنید سپس بذرها را در درون کیسه سربسته بگذارید و مدتی در یخچال نگهداری کنید. طی این مدت به گیاه سر بزنید تا رطوبت آن حفظ شود همچنین از یخ زدگی بذر جلوگیری کنید. پس از یک ماه بذرها را از یخچال خارج کنید و در عمق مناسبی از خاک بکارید و گیاه را آبیاری کنید. برای تسریع در جوانه زنی سطح بذر را با نایلون روشنی بپوشانید طوری که هوا جریان داشته باشد. پس از مدتی بذر جوانه می زند و گیاه شروع به رشد می‌کند. پس از جوانه زنی نایلون را بردارید.