نام انگلیسی : Dahlia spp
خانواده : Asteraceae
بومی : مکزیک
گل کوکب را به عنوان یک گل چند ساله و دارای ریشه ی سطحی و همچنین یک گل بیرونی می شناسند که از یک پیاز قهوه ای رنگ دو ساله و در فصل بهار می روید. این گل های رنگارنگ خاردار، به طور معمول از اواسط تابستان تا اولین سرما، گل می دهند. در حالی که گل های بسیاری از دیگر گیاهان در این موقع از سال در حال پژمرده شدن هستند. این گل ها تنوع زیادی در رنگ و حتی اندازه دارند که از گل های غول پیکر ۲۵ سانتی متری شروع شده و تا گل های منگوله ای با اندازه ۵ سانتی متر ادامه می یابد. بیشتر انواع این گیاهان بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر قد می کشند.
با اینکه این گل ها برای مناطق گرمسیری و مرطوب، مناسب نیستند، اما می توانند به تمام باغ های آفتاب گیر، برای حداقل ۱۲۰ روز (فصل تابستان)، زینت ببخشند. کوکب در آب و هوای خنک و مرطوب حاشیه ی اقیانوس اطلس رشد می کند. در این نواحی گل های کوکب تا ۳ سانتی متر درشت تر و دارای ریشه های عمیق تری هستند.
تقسیم بندی کوکبها برا اساس اندازه گل
- اندازه عظیم Giant با قطر گل بیش از ۲۵ سانتیمتر
- اندازه برزگ Large با قطر گل ۲۵-۲۰ سانتیمتر
- اندازه متوسط Medium با قطر گل ۲۰-۱۵ سانتیمتر
- اندازه کوچک Small با قطر گل ۱۵-۱۰ سانتیمتر
- اندازه مینیاتورMiniature با قطر گل ۱۰-۵ سانتیمتر
- اندازه میگنون Mignonبا قطر حداکثر ۵ سانتیمتر
تقسیم بندی بر اساس شکل گل
- شکل رسمی دکوری Formal Decorative Dahlia با شکلی گرد پهن و گلبرگهایی که منظم در کنار هم هستند.
- شکل غیر رسمی دکوری Informal Decorative Dahlia با گلبرگهایی حالت دار و موجی که به شکل نامنظوم قرار گرفته اند .
- کوکبهای نیمه کاکتوسی Semi-cactus Dahlia گلچه های شعاعی این نوع از گلها می توانند که تا حدد ی نوک تیره و باریک هستند می توانند به شکل مستقیم قرار بگیرند یا کمی به شکل عقب برگشته باشند و موجدار نیز باشند.
- کوکب کاملا کاکتوسی Straight-cactus Dahlia گلچه های شعاعی به شکل منظم در کنار هم قرار دارند
- کوکب دندانه دار Laciniated Dahlia بر روی گلچه ها دندانه و یا شکافهایی مشاهده می شود.
- کوکبهای نیلوفر آبی Waterlily Dahlia گلچه ها پهن و فنجانی شکل است .
- کوکب گریبانی Collarette Dahlia یک ردیف گلچه های شعاعی گلچه های کوتاه تر را احاطه کرده است.
- کوکب شقایقی Anemon Dahlia گلچه های شعاعی متراکم در اطراف مرکز کروی گلچه های لوله ای قرار دارند.
- کوکب توپی (پومپون)Ball, Pompon Dahlia گلها همانند توپی کوچک هستند
- کوکب تک Single Dahlia یک ردیف از گلبرچه های شعاعی دارد.
- کوکب ارکیده ای Orchid Dahlia یک ردیف از گلچه های شعاعی دارد که لبه های آنان به طرف داخل برگشته اند.
شرایط نگهداری و نحوه تکثیر کوکب :
درجه حرارت مورد نیاز کوکب :
حداقل دما ۵ درجه سانتی گراد ، حداکثر دما ۳۰ درجه سانتی گراد ، دمای مطلوب ۱۳ تا ۲۵ درجه سانتی گراد. این گیاه حساس به سرما بوده و در مقابل یخ بندان باید محافظت شود.
دمای مناسب کوکب :
این گیاه به هیچ عنوان مناسب سرما و دمای زیر صفر نیست و از بین می رود. بخصوص گیاهان جوان که تازه از خاک بیرون آورده اند به سرمای دیررس بهاره حساس هستند و از بین می روند. بنابراین زمان کاشت این گیاه را به بعد از رفع شدن آخرین سرمای بهاره موکول کنید. به عنوان مثال بهتر است که دمای شبانه هوا بالای ۱۵٫۵ درجه و درجه خاک بالای ۱۰ درجه باشد و بعد اقدام به کاشت و یا انتقال گیاهان به فضای آزاد کرد. در طی فصل گرما نیز با افزایش دما به بیش از ۳۲ درجه بهتر است که مکان گیاه از سایه بخصوص در بعد از ظهر برخوردار باشد.گرمای بیش از اندازه هوا از عوامل کاهش گلدهی این گیاه است.
نور مناسب کوکب :
کوکب به مکانی با نور مستقیم آفتاب به حداقل ۸ ساعت نیاز دارد. اما بهتر است که این نور در طی صبح گاه تا حدود ساعت ۳ برای آن تأمین شود و در طی عصر هنگام، مکان کاشت این گیاه از مقداری سایه برخوردار باشد. این مسئله بخصوص در طی ماه های گرم تابستان به رشد بهتر گیاه کمک خواهد کرد. وجود نور مستقیم از صبح تا عصر بخصوص هنگامی که هوا گرم نیز هست، موجب سوختگی حاشیه و نوک برگها و گلبرگها خواهد شد. همچنین در روزهای گرم تابستان به پخش کردن لایه ای به ضخامت ۱۰-۷ سانتیمتر خاک برگ در اطراف تنه اصلی گیاه ، به خنک ماندن خاک و ریشه های این گیاه کمک کنید . البته توجه داشته باشید که این روش می تواند منجر به جذب و جمع شدن حلزونها و لیسه ها در اطراف گیاه نیز بشود بنابراین از این روش زمانی استفاده کنید که گرمای هوا و وجود نور مستقیم بیش از اندازه برای گیاه آزار دهنده باشد. کمبود نور نیز موجب علفی و نازک شدن ساقه و برگها و عدم گلدهی این گیاه خواهد شد.
خاک کوکب :
خاکی غنی با زهکش خوب که اضافه آب را از خود عبور می دهد برای این گیاه مناسب است . همچنین وجود مواد ارگانیک به رشد این گیاه کمک می کند بنابراین می توان از موادی همانند خاک برگ ، کود بسیار پوسیده گاوی ، پیت موس در مخلوط خاکی استفاده کرد و شن را نیز برای افزایش زهکش خاک استفاده کرد . در طی فصل رشد نیز می توان هر ماه یک مربته از کودهایی با میزان نیتروژن پایین تر از فسفر و پتاسیم همانند فرمولهای ۱۰-۱۰-۵ و ۲۰-۲۰-۱۰ استفاه کرد . زیاده روی در کوددهی بخصوص وجود نیتروژن زیاد برای این گیاه مانع از گلدهی و همچنین پوسیدگی ریشه ژوخه‌ای می شود . کوددهی را از زمانی که گیاه ۴-۳ جفت برگ دارد می توان آغاز کرد و در اواخر فصل تابستان آنرا متوقف کرد.
تکثیر کوکب :
روش ازدیاد کوکب بیشتر بوسیله تقسیم غدد ریشه آن یا قلمه زدن انجام میشود و برخی از گونه های کوکب را می توان بوسیله بذر اواخر زمستان در گلخانه نیز تکثیر نمود
۱- تقسيم ريشة کوکب اين غدد يا ريشه هاي گوشتي که در اصطلاح عموم به پياز کوکب مشهور است و اين ريشه ها را نبايد در همان حالي که در پائيز سال قبل از خاک خارج کرده اند بکارند ، زيرا از اين ريشه ها انبوهي شاخه بيرون خواهد آمد که گرچه انتهاي هر شاخه يک گل پيش رس ميدهد اما پس از آنها از بوته گل غير از شاخ و برگهاي بيهوده و کم گل يا بدون گل تا آخر سال چيزي باقي نخواهد ماند . بنا به آنچه گفته شد اين ريشه ها را بايد قسمت کرده و هر قسمت را جداگانه در محل خود بکارند ، البته بايد دانست آن قسمت از اين غده ها قابل پرورش و بوجود آوردن بوته کامل تازه خواهد بود که انتهاي آن غده يک قسمت از شاخه سال گذشته که در قاعده آن نزديک به غده چشمه هاي جاي جوانه آتيه وجود داشته باشد . زيرا تنها اين غدد قابل بوجود آوردن بوتة کامل ميباشند . کوکب براي رشد و نمو به آفتاب و آب فراوان در تابستان نياز دارد. کمبود آب و رطوبت درتابستان ازغنچه کردن مجدد آن جلوگيري خواهد کرد . براي پرورش گلهاي درشت و بزرگتر از حد معمول بايد غده ها را که معمولا درعمق ۱۵ سانتيمتري ميکارند در عمق ۲۰ تا ۵۲ سانتيمتري زمين بعد از پايان يخبندان و اوائل بهار بکارند . در زمان کاشت مقداري کود پوسيده دامي در زير غده ها بريزند و طبيعي است براي داشتن گياه نيرومندي که تاب تحمل گلهاي بزرگ را داشته باشد بايد رطوبت و هاي ديگر را غذاي بيشتري فراهم کرد . براي داشتن گل درشت بايد ساقه قويتر را انتخاب نمود و پاجو هرس کرد و براي يک شاخه فقط دو عدد غنچه در نظر گرفت و بقيه را چيد . يکماه پس از باز شدن اولين گل از غنچه بعدي ميتوان استفاده کرد . در صورتي که گل بزرگ مورد نظر نباشد ميتوان غنچه ها را بحال خود گذاشت ولي چيدن غنچه هاي اضافي در بعضي از واريته هاي کوکب مانند پومپون و مينياتور ضروري است . براي اين منظور پس از نمايان شدن چهار جفت از برگها آخرين غنچه و کمي بعد دو تا چهار غنچه اي که اول بر روي ساقه ظاهر شده اند را بايد چيد.اين روش باعث قويتر شدن ساقه با شاخه هاي بيشتر ميشود . کوکب هائيکه بوسيله بذر در گلخانه سبز شده اند هنگام بهار وقتيکه در باغچه کاشته ميشوند بايد هفت تا هشت سانتيمتر عميق تر از قبل يعني حد اقل در عمق بيست تا بيست و پنج سانتيمتري کاشته شوند . در پائيز قبل از شروع يخبندان و سرما بايد غده ها را سالم و بدون بريدگي از زيرخاک بيرون آورد و پس ازتميز کردن چند ساعت در محل خشکي قرار داد سپس درمکاني خنک و خشک با درجه حرارت پنج الي شش درجه سانتيگراد سرتاسر زمستان نگاهداري نمود . انبار کردن اين غده ها در زمستان به توجه بيشتري نياز دارد و بايد توجه نمود که غده ها کاملا خشک نشوند و در عين حال نبايد رطوبت هم بحدي باشد که محيط مساعد براي نشو و نماي بيماريهاي قارچي بوجود آورد . گاهي هم غده ها را در ماسه نرم و خشک نگاهداري مي کنند و گه گاه براي جلوگيري از خشک شدن کامل روي آنها را آبپاشي ميکنند . در بهار اين غده ها را از هم جدا نموده و بطور مجزا مي کارند و بهتر است که دو تا سه هفته قبل از کاشت آنها را در محيط گرم و مرطوب نگاه داشته و سپس اقدام به کشت نمود.
قلمه زدن روش ديگر ازدياد کوکب وسيله قلمه زدن مي باشد . براي اين منظور از اوائل زمستان تا اواسط اسفند ماه غده ها را در گلخانه و در ماسه مي کارند و پس از اينکه ساقه ها ظاهر و به ارتفاع سه تا پنج سانتيمتر رسيدند ، آنها را باضافه مقدار کمي از غده با چاقوي تيزي جدا نموده و انتهاي بريده شده را با هورمون ريشه زا آغشته کرده و به عمق يک تا دو سانتيمتر در ماسه نرم که قبلاً براي قلمه آماده شده کاشته و در گلخانه گرم قرار دهند و محل بريدگي در روي غده را به خاک ذغال نرم آغشته نمايند . پس از سه تا چهار هفته قلمه ها داراي ريشه شده و ميتوان آنها را به محل اصلي در باغچه و هواي آزاد منتقل نمود . در صورت کاشت اين قلمه هاي ريشه دار در گلدان و قرار دادن آن در محل سايه و آفتاب ريشه ها بسرعت رشد کرده و توليد غده مي کنند که ميتوان از آنها براي فصل بعد استفاده کرد . واريته هايي از کوکب مانند : بوسيله بذر به آساني سبز ميشوند و براي اين منظور بذر را در اواخر زمستان در گلخانه بطور ” آنوين” خزانه کاشته و اوائل بهار پس از پايان سرما در باغچه مي کارند . آفت هائي از قبيل کرمهاي برگخوار و ساقه خوار و شته به کوکب صدمه مي زنند که بايد از اوائل تابستان تا اوائل پائيز نظارت دقيق نموده و به موقع سمپاشي کرد.
